Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi

Abstract

iÖZETKONU VE BECERİ TEMELLİ ELEŞTİREL DÜŞÜNME ÖĞRETİMİNİNÖĞRETMEN ADAYLARININ ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMİ VE DÜZEYİNEETKİSİBirsel AYBEKDoktora Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim DalıDanışman: Yard. Doç.Dr. Ahmet DOĞANAYEylül 2006, 250 sayfaBu çalışmada, Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi vedüzeyine Edward De Bono'nun beceri temelli Cort1 düşünme programı ve Sosyal BilgilerÖğretimi dersinde konu temelli bir yaklaşımla öğretilecek eleştirel düşünme programınınetkisi araştırılmıştır. Araştırma, deneysel araştırma modellerinden biri olan ön test-son testkontrol gruplu deneme modeline göre desenlenmiştir. Çalışmada gruplar iki deney ve birkontrol grubu desenine göre oluşturulmuştur. Araştırmacı deney gruplarının derslerinegirmiştir.Araştırma, 2004-2005 öğretim yılı Bahar döneminde Çukurova Üniversitesi EğitimFakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıföğrencileri üzerinde gerçekleştirilmiştir. Deney-1 grubunda 22, Deney-2 grubunda 27,Kontrol grubunda ise 27 öğrenci olmak üzere, toplam 76 öğrenci çalışma grubunda yeralmıştır. Gruplar; California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği (CCTDI) ve Ennis-WeirEleştirel Düşünme Yazılı Testi (E-WCTET) ön test sonuçları ile Kişisel Bilgi Formusonuçları dikkate alınarak eşitlenmiştir.Araştırma sürecinde elde edilen veriler, SPSS 10.0 istatistik paket programıaracılığıyla çözümlenmiştir. Verilerin aritmetik ortalamaları, standart sapmaları betimselolarak verildikten sonra, tek yönlü varyans analizleri (Anova) ve kovaryans analizleri(Ancova) yapılmıştır.Araştırma bulgularından elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:1. Edward De Bono'nun beceri temelli Cort1 düşünme programı uygulanan birincideney grubu, konu temelli eleştirel düşünme programı uygulanan ikinci deney grubu vekontrol grubunun California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği (CCTDI) ön test puanlarıkontrol edildiğinde son test puanları açısından;iia) Deney grupları ve kontrol grubu arasında deney grupları lehine anlamlı bir farkbulunmuşturb) Deney grupları arasında, Deney-1 grubu lehine anlamlı bir fark bulunmuştur2. Edward De Bono'nun beceri temelli Cort1 düşünme programı uygulanan birincideney grubu, konu temelli eleştirel düşünme programı uygulanan ikinci deney grubu vekontrol grubunun Ennis-Weir Eleştirel Düşünme Yazılı Testi (E-WCTET) ön test puanlarıkontrol edildiğinde son test puanları açısından;a) Deney grupları ve kontrol grubu arasında deney grupları lehine anlamlı bir farkbulunmuşturb) Deney grupları arasında, Deney -1 grubu lehine anlamlı bir fark bulunmuştur3. Deney gruplarındaki öğrencilerin California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği veEnnis-Weir Eleştirel Düşünme Yazılı Testi'nden aldıkları puanlar ile akademik başarılarıarasında bir ilişki bulunamamıştır.4. California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ile Ennis-Weir Eleştirel DüşünmeYazılı Testi ön test puanları arasında düşük ve anlamlı olmayan bir ilişki bulunurken, son testpuanları arasında orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur.5. Araştırma sonunda, Deney-1 grubundaki öğrencilerin uygulamadan önce eleştireldüşünmeyi daha dar bir kapsamda ele alırken, uygulama sonrasında bu kavramı daha geniş vefarklı boyutları ile ayrıca, daha bilimsel bir yaklaşımla ele aldıkları saptanmıştır. Aynızamanda bu gruptaki öğrencilerin özellikle Cort1 düşünme programındaki becerileri deiçerecek şekilde eleştirel düşünme kavramını açıkladıkları belirlenmiştir. Konu temelliprogramın uygulandığı Deney-2 grubundaki öğrencilerin ise, uygulamadan sonra da eleştireldüşünmeyi genel olarak uygulama yapılmadan önceki şekilde algıladıkları bir başka deyişleeleştirel düşünme kavramına ilişkin algılarında çok fazla bir değişiklik olmadığı görülmüştür.6. Araştırma sonunda, Cort1 düşünme programının uygulandığı Deney-1 grubundakiöğrencilerin genel olarak derste yapılan eleştirel düşünme etkinliklerine karşı olumludüşüncelere sahip oldukları, bu derste kazandırılmaya çalışılan eleştirel düşünme becerilerinintüm öğretmenlere kazandırılması gerektiği ve bu becerilerin aynı zamanda günlük yaşamda daönemli olduğu konusunda ortak bir fikre sahip oldukları saptanmıştır. Konu temelli eleştireldüşünme programının uygulandığı Deney-2 grubundaki öğrencilerin ise hemen hemeniiihepsinin başlangıçta, kendilerine dersle ilgili fazla sorumluluk yüklenmesinden dolayı dersinişleniş yönteminden çok memnun olmadıkları ancak, zamanla bu sorumluluklar sayesindekonuyu daha iyi ve ezberden uzak bir öğretim ortamında öğrendiklerini gördükleri zamandersin işlenişine yönelik olumlu düşünceler içerisine girdikleri, derse aktif olarak ve zevkalarak katıldıkları görülmüştür.Anahtar Sözcükler: Düşünme, Eleştirel düşünme, Eleştirel düşünmeye yöneliktutum, Eleştirel düşünmeye yönelik tutum ölçeği, Sosyal bilgiler, Vatandaşlık eğitimi.

ivABSTRACTTHE EFFECT OF CONTENT AND SKILL BASED CRITICAL THINKINGTEACHING ON PROSPECTIVE TEACHERS? DISPOSITION AND LEVEL INCRITICAL THINKINGBirsel AYBEKPhD. Dissertation, Department of Educational SciencesSupervisor: Asst. Prof. Dr. Ahmet DOĞANAYSeptember 2006, 250 pagesThis study investigated the effects of teaching with Edward De Bono?s skill basedCort1 thinking programme and teaching with content based critical thinking programme insocial studies subject on prospective teachers? critical thinking disposition and level .The research was designed as an experimental pre-test/post-test control group design.There were two experiments and one control group in the research. Total of 76 studentsparticipated voluntarly to the study. There were 22 students in first experimental group, 27students in second experimental group, 27 students in control group. Groups are equalized onthe basis of pre-test results of California Critical Thinking Disposition Inventory, Ennis-WeirCritical Thinking Essay Test and Personal Information Forms. Edward De Bono?s skill basedCort1 critical thinking programme was applied to the experimental group one; content basedcritical thinking programme was applied to the experimental group two.SPSS 10.0 is used as statistic sofware package to analyze data. First the data wasanalyzed by using descriptive statistics such as mean and standart deviation, then they wereanalyzed inferentially by using one-way anova and covariance techniques.The result of this study:1. Covariating pre-test results for the post-test results of California Critical ThinkingDisposition Inventory, the research results shows:a. Significant results are found among experimental groups and control groupin favor of experimental groups.b. Skill based experiment group one was significantly better than the content-based experiment group two.2. Covariating pre-test results for the post-test results of Ennis-Weir Critical ThinkingEssay Test, the research results shows:va. Significant results are found among experimental groups and control groupin favor of experimental groups.b. Skill based experiment group one was significantly better than the content-based experiment group two.3. There is no correlation between the academic achievement level and score ofCalifornia Critical Thinking Disposition Inventory, Ennis-Weir Critical ThinkingEssay Test of experimental groups.4. Low but statistically insignificant correlation found in pre-test scores of CaliforniaCritical Thinking Disposition Inventory and Ennis-Weir Critical Thinking EssayTest of experimental groups. Correlation in post-test between these two test wassignificant.5. Cort skill-based experiment group one have a limited understanding of criticalthinking before treatment; however, the development of more scientific and widerpespectives towards critical thinking in this group is observed after treatment. Inthe mean time, these students defined the concept of critical thinking as in Cort1programme after the treatment. However, it is found that students in the content-based experiment group two defined the concept of critical thinking after thetreatment as before the treatment. Another word, there was not much change intheir perception of critical thinking.6. It is observed that most of the students in skill-based Cort1 thinking experimentgroup one have positive ideas toward critical thinking activities done in theclassroom. They stated the importance of critical thinking skills in daily life aswell as the necessity of teaching these skills to each prospective teachers. Most ofthe students in content-based experiment group two stated that they did not like theteaching method since it leaves the students with too much responsibilities at thebeginning of semestre; however, when they realized that they were learning betterwithout memorizing the subject because of these responsibilities, they participatedinteractively and enjoyed the time in the classroom.Keywords: Thinking, critical thinking, attitude toward critical thinking, attitude scaletoward critical thinking, social studies, civic education.