Divanü Lugati`t Türk`te /t-/ sesiyle başlayan kelimelerin Özbek Türkçesindeki durumu

Abstract

Bu çalışmada, Divanü Lugati't-Türk'teki / t-/ sesiyle başlayan kelimeler Özbek Tilining İzahli Lugati'nde aranmış ve elde edilen ortak kelimeler şekil, yapı, anlam ve nitelik bakımından incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Divanü Lugati't-Türk ile Özbek Tilining İzahli Lugati karşılaştırılarak, 11. yy. Türkçesi söz varlığından, çalışmanın sınırları içerisinde, ne kadarının 20. yy.a ulaştığını belirlemek; böylece Özbekçede yer alan kalıcılığı yüksek kelimeleri ve Türkçenin söz varlığının aydınlatılması çalışmalarına katkıda bulunmaktır.Giriş bölümünde tezin amacı, kapsamı, yöntemi, eser tanıtımı ile kullanılan malzeme hakkında bilgi verilmiştir.Çalışmanın asıl kısmını oluşturan bölümler, Divanü Lugati't-Türk'te /t-/ ile başlayan kelimelerin Özbek Tilining İzahli Lugati'ndeki karşılıkları; bunun yanı sıra tam karşılığını bulamadığımız ancak kök ya da türevlerini belirlediğimiz kelimeleri ve ortak olmayan kelimeleri kapsamaktadır.Değerlendirme ve sonuç bölümünde ise, Divanü Lugati't-Türk ile Sir Gerhard CLAUSON' un An Etymologycal Dictionary of Pre-thirteenthy Century Turkish (Oxford, 1972) adlı etimoloji sözlüğü ve Robert DANKOFF - James KELLY' nin Mahm?d el-K?şgar?, Türk Şiveleri Lügatı (D?v?nü Lug?ti't-Türk) (Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynakları 7, III. cilt, 1985) adlı İngilizce eserlerinde madde başı /t-/ ile başlayan kelimelerin Özbek Tilining İzahli Lugati'ndeki durumları sayısal verilerle ortaya konulmuş, incelenen kelimelerin birbirleriyle ilişkileri değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, tablolarla beraber yorumlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Divanü Lugati't-Türk, Karahanlı Türkçesi, Özbek Türkçesi, söz varlığı, temel kelimeler, ileri öge.

In this, the words beginning with / t-/ sound has been researched in Divanü Lugati?t-Türk and also in Explained Uzbek Language Dictionary and availed common words have been examined according to shape, structure, meaning and qualification. The objective of the study is to determine how much Turkish words reached to 20th century from 11th century Turkish vocabulary through comparing Divanü Lugati?t-Türk and Explained Uzbek Language Dictionary within limitations of the study; so to make contributions the studies about the high sustainability words in Uzbek language and Turkish language vocabulary.At the introduction section, data about objective, cover, method of thesis, work introduction and used materials has been given.The main sections of the study are as follows, means of words that are beginning with /t-/ sound in Divanü Lugati?t-Türk in Explained Uzbek Language Dictionary; beside this it covers the words of which exact means are not found but we determined their root and derivations and non-common words.At the evaluation and consequence section, the words that are beginning with /t-/ sound in Divanü Lugati?t-Türk and etymology dictionary of Sir Gerhard CLAUSON under title of An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish (Oxford, 1972) and Mahm?d el-K?şgar? work of Robert DANKOFF - James KELLY, Turkish Dialects Dictionary (D?v?nü Lug?ti?t-Türk) (East Languages and Literature Resources 7, III. volume, 1985) and their situation at Explained Uzbek Language Dictionary has been set forth through numerical data; the relation of examined words with each other has been evaluated. Availed data has been commented together with tables.Key Words: Divanü Lugati?t-Türk, Karahan Turkish, Uzbek Turkish, vocabulary, basic words, and forward element.