İslamiyet öncesi ve Orta Asya Türklerinde tıp

Abstract

108 - ÖZET Primitif tıp büyü ve din arasında.yer alarak, tabii veya tabiatüstü usullerle, kötü etkileri yok ederek veya tanrılara sunaklar vererek, genellikle her ikisini de birleştirerek sağlığı korumaya çalışır. Etnologlar bazı özel majik-din güçlere sahip olan kişiler için`şaman,tıp adamı, kâhin, büyücü` terimlerini kullan maya alışmışlardır. Şamanizm bir din olmayıp, mevcut olan büyü ve inançların bir başka biçimidir. Eski Türk inançları tabiatı, bazı kültleri kutsamaya ve animizme dayanmaktadır. Tıbbî folklor, halk inançları ve kül ti eriyle halk hekimliği pratikleri, insan ve çevresi (tabiat ve tabiatüstü) ile olan ilişkilerinden müteşekkildir. Erken devir Orta Asya Türk tıbbının temel yapısı, genellikle majik-dinî inançlar ve bazı kültlere dayanır. Özellikle yer-su, atalar, ateş ve gök kültleri gibi. Hastalık sebebi, ruhun kaybolması veya hastanın bede nine majik bir nesnenin girmesi (bu kötü bir ruh olabilir) olarak düşünülmüştür. gaman ( Türkçe kam) bir sihirbaz, büyük bir ekstaz ustası ve aynı zamanda bir tıp adamıdır. Bütün hekimler gibi tedaviye inanmıştır. Onlar ataları tarafından `seçilmiş` ve ustaları tarafından eğitilmişlerdir. Şamanik kehânet yeteneğini atalarından almışlardır. Sanatları mistik uygulama-- 109 - lar olup, âyin, kurban ve `alazlama, uçuklama, göçürme` olarak adlandırılan bazı özel tedavi yöntemlerini ihtiva eder. Tılsım ve amuletler, kötü ruhlar ve hastalıklara kar şı savunmak amacıyla ortaya çıkmışlardır. Erken dönem Türk tıbbı sadece ekzorsizmden ibaret olmayıp maddî uygulamaları da ihtiva eder. Bunlar; drog kullanımı, Türkçe dağlama denen bazı fiziksel irritasyon metodları ve bazı ortopedik uygulamalardır. Bu çeşit tedavileri benimseyen ve uygulayan hekimle re Türkçe `otacı` ve `emçi` denmiştir. Budist dönemde, Uygurlar aynı zamanda hastane-iglig yatgu ev~olarak da kullanılan manastır ve tapınaklar inşa etmişlerdir.

Primitive medicine stands midway between magic and religion as an attempt to safeguard health by control of na tural or supernatural processes by warding evil influences or by propitiation of gods and were often fused or confused with either. Etnologists have f alien into the habit of using the terms`shaman, sorcerer, magician and medicine man` to designate certain individual possessing magi co-religious powerstand. Shamanism is not a religion but coexists with other forms of magic and believes. Old Turkish believes were based on natural worship, animism and some cults. Polk medicine is composed of these cults, believes and some applications that based on them. The main characteristics of the early phase of Cent ral Asian Turkish medicine is generlly based on mgico-reli- gious believes and cults. Especially cult of `yer-su% ances tors, fire and sky. The cult of illness was considered as the loss of the soul or intrusion of a magicial object-it could be an evil spirit-into the patient's body. Shaman (Turkish name is kam) was also a magician, a gre at master of ectasy and a medicineman. He believed to cure like all phisicians.They were`choosen` by ancestors and edu cated by their masters. They obtained the shamanic divine- Ill - right from ancestors. Their way of art was mistic applications which included rituals, sacrifices and some special treatments named`alazla - ma,uçuklama,göçürme and etc.` Talismans and amulets came into existence to make a safe defence against demons and maladies. Early Turkish medicine was not only exorcism but also included physical applications as well. These were jusage of drugs, some sort of physical irritation methods called in Tur- kish` dağlama` and some orto pedical practices. These sort of treatments appropriated and applicated by some phisicians called in Turkish` o t acı` and `emçi` During the Buddhist period, the Uighurs built manes- teries and temples which they served as hospitals (In Turkish iglig yatgu ev) at the same time.