Gürültülü ortamda çalışmanın kan basıncı ve nabız hızı üzerindeki etkisi ve bu konuda yapılan hizmet içi eğitimin, işçilerin koruyucu önlem almaya ilişkin bilgi ve davranışlarına etkisinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Sanayi ve teknolojinin gelişmesine paralel olarak ortaya çıkan sağlık sorunlarının oluşmasında bir çok faktör rol oynamaktadır. Bu faktörlerden bir tanesi de gürültüdür. Günlük yaşamımızda evde, iş yerinde hatta seyahat ederken, uyurken gürültüden etkileniriz. Bu araştırma gü rültülü ortamda çalışan işçilerde gürültünün kan basıncı ve nabız hızına olan etkisini araştırmak ve verilecek eği timin onların bu konu ile ilgili bilgi düzeylerini arttırmadaki etkisini saptamak amacı ile yapılmıştır. Araştırmanın birinci aşaması olan kan basıncı ve nabız hızı ölçümleri ile ilgili gruba Sümerbank İzmir Basma Sanayii Müessesesi Dokuma Atölyesi, İzmir Pamuk Mensucat T.A.Ş. Dokuma Atölyesi ve İzmir Büyük Efes Oteli kat hizmetleri ve servis hizmetlerinde Kasım 1987 - Ocak 1989 tarihleri arasında çalışan işçiler alınmıştır. Araştırmanın örneklemi 150 deney ve 150 kontrol olmak üzere 300 kişidir. Araştırmanın ikinci aşaması olan eğitim uygulaması ile ilgili gruba ise İzmir Pamuk Mensucat T.A.Ş. Dokuma Atölyesi'nde Eylül 1988 - Ocak 1989 tarihleri arasında ça- 127128 lışan işçiler alınmıştır. Eğitim uygulaması ile ilgili 100 kişilik örneklemde, 50 işçi modüler eğitim, 50 işçi standart (anlatım) eğitim grubuna ayrılmıştır. Her aşama için işçi gruplarının oluşturulmasında `olasılıksız örneklem yöntemi` kullanılmıştır. İş yerlerindeki gürültü düzeyleri araştırıcı tara fından üç değişik zamanda ölçülerek üç ölçümün ortalaması alınmıştır. İşçilerin kan basıncı ve nabız hızları çalışmaya başlamadan önce ve çalışma saati sonunda üç gün ölçülmüş ve üç ölçümün ortalaması alınmıştır. İşçilerin gürültü, organizmaya etkileri ve alınma sı gereken koruyucu önlemler konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkları var sayılarak bir eğitim programı geliş tirilmiştir. Eğitim uygulamasına geçilmeden önce hazırla nan öntest soru kağıdı uygulanarak işçilerin konu ile il gili bilgi düzeyleri saptanmıştır. Daha sonra geliştirilen eğitim programı bir gruba modüler eğitim, bir gruba standart (anlatım) eğitim yöntemi ile verilmiştir. Uygulanan eğitim yöntemlerinin işçilerin bilgi düzeylerine ve koruyucu önlem almaya ilişkin tutum ve davranışlarına etkisini ölçmek amacı ile eğitim uygulamasından 15 gün sonra öntest için kullanılan soru kağıdı tekrar kullanılarak sontest yapılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiksel analizleri, yüz-129 de dağılımı, iki eş arasındaki farkın önemlilik testi, iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi ve yüzdeler arası farkın önemlilik testi uygulanarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonuçlarına göre deney grubunu oluş turan gürültülü iş yerlerinde çalışan işçilerin % 73' ünün koruyucu aleti bulunmadığı ve koruyucu aleti olan işçile rin % 63' ünün bunu kullanmadığı, gürültülü ortamda çalı şan işçilerin akşam çalışma saati sonunda ölçülen sisto- lik, diastolik kan basıncı ve nabız hızı değerlerinin sabah çalışmaya başlamadan önce ölçülen değerlerden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kontrol grubu için yapılan ölçümlerde ise akşam çalışma saati sonunda ölçülen sistolik kan basıncı ve nabız hızı değerlerinin sabah çalışmaya başlamadan önce ölçülen değerlerden daha düşük olduğu, diastolik kan basın cı değerleri arasında ise önemli bir fark olmadığı saptanmıştır. Eğitim uygulaması ile ilgili öntest soru kağıtlarının değerlendirilmesi sonucunda işçilerin gürültü, organizmaya etkileri ve alınması gereken koruyucu önlemlere ilişkin bilgilerinin yetersiz olduğu saptanmıştır. İşçilere uygulanan iki değişik eğitim yönteminden modüler eğitimin % 77.82 oranında, standart eğitimin % 57.50 oranında bilgi artışı sağladığı saptanmıştır. Hizmetiçi eğitim uy-130 gulamasmda modüler eğitimin standart eğitime göre daha etkin olduğu belirlenmiştir. Eğitim uygulamasına alınan işçilerin koruyucu Önlem almaya ilişkin tutumlarında bir gelişme görülmüş ve koruyucu önlem alan işçilerin oranı modüler eğitim grubunda % 72, standart eğitim grubunda % 66 olarak bulun muştur. Sonuçlar araştırma hipotezlerini destekleyici nitelikte olmuştur. Araştırma sonucunda, gürültülü iş yerlerinde çalı şan işçilerde gürültünün organizmada meydana getirdiği zararlı etkilerin ilerlemeden gerekli önlemlerin alına bilmesi için periyodik sağlık kontrollerinin yapılması, işçilerin iş yeri sağlık zararlıları, alınabilecek koruyucu önlemler konusunda eğitilmesi ve verilen eğitimin uygulanabilirliğini sağlamada iş yeri sağlık ekibi ve iş sağlığı hemşiresinin etkin görev almasının uygun olacağı belirtilmiştir.

SUMMARY Many health problems are brought forth together with the industurial and technological advancement. There are many factors as a cause of health problems. One of the factor that cause health problems is noise. In our daily lives, at home, on the job, traveling, even while sleeping we are exposed to noise. If noise become more and more obvious the noise pollution is a dangerous matter. This research has been planned to determine whether the noise can cause any increase in blood pressure and pulse rate among workers. Also the effects of giving workers ample knowledge and training agains such hazards were studied. In the first step of this study 300 workers consist the group. The workers blood pressure and pulse rate measurements were taken during November 198? to January 1989 in the İzmir Sümerbank Cotton Fabric Weaving Indus turial Works, İzmir Cotton and Textile Weaving Industurial Works, İzmir Grand Ephesos Hotel in housekeeping and services departmans. 150 workers were taken for the test 131132 group and the other 150 workers were taken as a control group. In the second step of this study; the training programe (which include the noise pollution and its hazards on the organism) prepared and the questionere is given to the workers to find their knowledge level about the noise and its effect on organism and it were applied to 100 workers. 50 workers of this group taken a module training programme and the other 50 workers were taken standard training programme by the researcher. This training programme applied in İzmir Cotton and Textile Weaving Industurial Works during the period September 1988 to January 1989. The post-test were applied and the workers knowledge level compared with pre-test after 15 days training programme was given. For the both steps of this study `Improbability Sampling Method` has been used. The noise levels are measured by researcher at three different times and the results diveded by three, to find average value. Blood pressure and pulse rates of ' the workers we taken three days; on duty and off duty, the results divided by three, to find average value. In assesing the data percentage, the important tests between the two different groups (t test), the133 important tests between to averages (t test), the important tests of the percentage (t test). As a results was found that; in the noisy enviro- ment 73 percentage of workers do not hove protective devices and 63 percentage of them weren't use the devices. The workers sistolic/diastolic blood pressure and pulse rates are higher on duty when they are compared with off duty o In the control groups the results shows that; the unnoisy working places were not effected the workers blood pressure and pulsa rates. As a result of the training programme the modul- training programme is more effective that standard training programme. The modul-training programme incre ased the workers knowledge level to 77.82 percentage, the standard training programme increased the workers knowledge level to 57.50 percentage. As a product of both training programme; the workers attitude and beheviors were changed. All the results were qualifed as supportive the research hypothesis. The research is concluded with the following precautions and recommendation as to minimize the negative effects of noise, releated to working health, - The workers must medicaly check-up periodically134 to protect the noise harmful effect on the organism, - The workers must he trained to use protective measurments for their health, - Medical teams and medical nurses should have an effective role to prevent the noise harmful effects on the organism and this team must play effective training role in the work-sites.