İzmir metropolünde 0-60 ay arası çocuklarda aşılama yaygınlığının değerlendirilmesi ile aşılamayı etkileyen etmenlerin ve bağışıklamada hemşirenin rolünün araştırılması

Abstract

ÖZET Geçmiş yıllarda yapılan genişletilmiş ve hızlandırılmış bağışıklıma programı ardından, ülkemizde ve dünya çocuklarında aşılanma oranlarının arttığı bilinmektedir. Bu oranların kampanya döneminin ardından düştüğü şüphesi yaygındır. Bu araştırmada da, bu doğrultuda İzmir metropolünde 1988 yılında 0-60 ay arası çocuklarda aşı ile korunalabilir beş hastalığa karşı tam aşılı ç ocuk t oranını saptamak ve İzmir İl Sağlık Müdürlüğü' nün kampanya sonra sı araştırma sonuçları ile karşılaştırmak, BCG aşısı ile aşılanma oranını, aşı uygulamalarından sonra görülen yan etkileri, çocukların aşılanmama nedenlerini, aşılamada hemşirenin etkisini ve aşılanmayı etkileyen etmenleri saptamak amaçlanmıştır. Araştırma İzmir metropolünde küme örneklem yöntemi ile yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini 4.5.1983 ile 4.5.1988 tarihleri arasında doğan 0-60 ay yaş grubundan 215 çocuk oluşturmuştur. Araştırmanın bağımsız değişkenleri olarak çocukların yaşı, cinsiyetleri, ailenin kaçıncı çocuğu oldukları, anne ve babanın yaşları, eğitim düzeyleri, çalışma durumları, ailenin sosyo-ekonomik durumu, sos yal güvenceleri, çocukların aşılanmasına ailede karar ve ren ebeveyn, ailelerin bulundukları mahalle yapısı ve aile146 tipleridir. Çocukların ve ailelerin sosyo-demografik ve aşılarla ilgili verilerinin toplanması için bir anket formu geliştirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik ve Ki-kare testi kullanılmıştır. Değerlendirme sonuçlarına göre İzmir metropolünde 0-60 ay arası çocuklarda tam aşılı oranının % 66.5 olduğu, çocukların aşılarının yapılmaya geç başlandığı ve geç tamamlandığı saptanmıştır. Çocuklardan % 87,3'ünün BCG %aşısı yapılmıştır. çocuklara uygulanan tüm aşı dozları. ' % 12. 5' inde yan etki bulgusu ortaya çıkmıştır. Tüm aşı dozları arasında yan etki olarak ateş yükselmesi % 11*5. oranındadır. Çocukların aşılanmama nedenleri arasında* * % 43*7 oranında aileden gelen engeller bulunmuştur. Çocukların aşılarının % 40. 6 »sının hemşireler» % 11.3 ünün özel hekimler tarafından yapıldığı saptanmıştır. Anneler aşılarla ilgili bilgileri % 34.7 oranında TTfden öğrendiklerini bildirmişlerdir. Çocukların aşılanma durumlarını etkileyen etmenler ailenin sahip olduğu çocuk sayısı, ailelerdeki üye sayısı, aile tipleri, anne ve babanın eğitim düzeyleri olarak bulunmuştur. Sonuçlar araştırma hipotezini destekleyici nitelikte olmuştur. Araştırma sonucunda çocuklarda aşılanma oranlarının arttırılması için sağlık personelini bu konuda duyarlı147 tutacak şekilde sürekli hizmetiçi eğitimlerin yapılması, Tıp fakültesi, hemşirelik ve ebelik okullarında bağişık- lama konusunda ders ve uygulamaların arttırılması, halk sağlığı alanında çalışan hemşire ve ebelerin annelere bağışıklama konusunda kapsamlı bilgiler vermeleri, halkın en çok etkilendiği kitle iletişim araçlarından televizyon ile bağışıklama konusunda daha kalıcı bilgilerin aktarılması, hastanelerin çocuk servislerine başvuran tüm çocukların bağışıklanma durumlarının değerlendirilmesi ve bilgisayar sisteminin bağışıklama hizmetlerinde kullanılması önerilmiştir.

SUMMARY It is known that vaccination rates have increased both in Turkey and the world, following the expanded and accelerated immunization program. (The uncertainty that these rates have fallen down right after the completion of the campaign, is widespread. In this study, within this respect, it is aimed to determine; the rate of vaccinated children of 0-60 months in the Metropolitan area in 1988 against five diseases that vaccination can be,- protective, and compare the results with those of the post campaign study carried out by the Izmir State Health Directorate, BOG vaccination rates and post vaccination side effects, reasons for unimmunized of children, role and effect of nurses in vaccination and the factors that govern vaccination. The study is carried out by cluster sampling method in the Izmir Metropolitan. The sample is composed of 215 children born between May4, 19B3 and llay 4, 1988, differing from newly borns to 5 years of age. The indepen dent variables are the age, sex and birth number in the family, of the children age, occupation and level of education of the parents, the type and the socio-economic status of the family and the parent who decide upon vacci nation.149 A questionnaire is developed and employed to collect data on vaccins, children and their families socio-demographics. In data evaluation both percentage and Ki-Square tests are employed. The results obtained by evaluation of the data, gave us that in the Izmir Metropolitan area, only 66.5 % of the children are fully vaccinated, vaccinations started and completed later than as required, only 87.3 % of the children had their BCG vaccinations, of all the dosages applied to children 12.5 % of had side effects and of all the side effects high fever was only 11.5 %, among the reasons of unimmunized 43.7 % were the families themselves the source of hindrances, nurses performed 40.6 % and doctors performed only 11.3 % of children vaccinations, 34«7 % of mothers admitted that they were enformed about vaccination on the TV, the factors that effect vaccination are found to be the number of children in the family, the family population and type and the level of education of the parents. These results support the hypothesis of the research as a conclusion the followings are recommended; to increase the rate of vaccination the health personnel should be given a in-service programmes of training to keep them sensitive, in all the schools of medicine, nursing and midwifery theoretical and applied courses and150 classed on immunization should be increased, the nurses and midwives working in public health services should give the mothers more detailed and thorough information on immunization, to convey more longlasting information on immunization by using the most effective mass media- TV, children patients applying to clinics should have their immunization stories been taken and evaluated and finally employment of computers in the immunization services.