Ağrılı işlemler öncesi eğitim verilerek yapılan hazırlığın, çocukların ağrı algılamalarına etkisi

Abstract

ÖZET Araştırma, 3-18 yaş grubu çocukların ağrılı işlem öncesi bilgilendirme ve ağrı ile başetme yöntemlerinin öğretilmesiyle verilen hazırlık eğitiminin ağrı algılamasına etkisinin belirlenmesi amacıyla planlanmıştır. Deneysel olarak hazırlanan araştırma, 23.2.1995- 30.6.1995 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma Ve Uygulama Hastanesi Pediatri Kliniği 'nde yürütülmüştür. Araştırma örneklemini 40 deney, 40 kontrol grubunda olmak üzere toplam 80 çocuk oluşturmuştur. Çocuklar deney ve kontrol gruplarında 03-06 yaş, 07-10 yaş, 11-14 yaş ve 15-18 yaş olarak gruplara ayrılmış ve her yaş grubu 10 çocuktan oluşturulmuştur. Deney grubundaki çocuklara, intravenöz girişim, intramüsküler enjeksiyon, lomber ponksiyon ve kan alma gibi ağrılı işlemler öncesi, işlemin ne olduğu, neden gerekli olduğu, işlemin ne kadar süreceği, ne hissedeceği gibi bilgiler verilerek, işlem sırasında uygulamak üzere dikkati başka yöne yönlendirme, gevşeme, düşleme, kendi kendine telkinde bulunma gibi ağrı ile başetme yöntemleri öğretilmiştir. İşlem sırasında çocukla beraber olunarak, gelebilecek sorulara cevap verilmiş ve başetme yöntemlerini uygulamasına yardım edilmiştir. Veri toplama aracı olarak davranışların gözlenerek değerlendirildiği PMH Ağrı Tanımlama Ölçeği ve Wong, Baker'ın Yüz İfadelerini Derecelendirme Skalası kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubu çocuklar işlem süresince gözlenerek davranışları değerlendirilmiş, işlem sonrası ise çocukların Yüz İfadelerini Derecelendirme Skalası ile kendi kendilerini değerlendirmeleri istenmiştir. Her iki formla elde edilen veriler birleştirilerek çocuğun ağrı puanı oluşturulmuştur. Elde edilen veriler sayı ve yüzdelerle ifade edilmiş, iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, varyans analizi ve stepwise regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesi sonucunda hazırlık eğitimi almış olan deney grubu çocuklarla kontrol grubu çocukların ağrı puan ortalamaları arasındaki fark önemli bulunmuştur. (t= 7.10, p< 0.01). Deney ve kontrol grubunda 03-06 yaş grubu çocuklarda 88diğer yaş gruplarındaki çocukların ağrı puan ortalamaları arasında önemli düzeyde fark olduğu ve yaşla birlikte ağrı puan ortalamalarının da azaldığı saptanmıştır. (Deney grubu; F= 12.87, p< 0.01) (Kontrol grubu; 8.19, p< 0.01). Ağrı ile başetme yöntemleri incelendiğinde ise, dikkati başka yöne yönlendirmenin diğer başetme yöntemlerinden daha çok tercih edildiği ve özellikle lomber ponksiyon gibi ağrılı işlemlerde çocukların tüm başetme yöntemlerini uygulamaya çalıştıkları saptanmıştır. Deney grubu çocukların yüz ifadeleri, pozisyonları ve çıkardıkları sesler gibi işlem sırasındaki davranışlarının değerlendirmelerinin, kontrol grubu çocuklardan daha düşük olduğu saptanmıştır. Ağrı puan ortalamalarını etkileyebilecek bağımsız değişkenler arasında yapılan stepwise regresyon analizi sonuçlarına göre önem sırasıyla çocuğun uyguladığı başetme yöntemleri, çocuğun eğitim düzeyi, ağrılı işlemler ve çocuğun yaş grubunun ilk dört sırada etkililik gösterdiği saptanmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre uygun önerilerde bulunulmuştur. 89