Bayan ilkokul öğretmenleri ve hemşirelerin yaşam biçiminden kaynaklanan sağlık risk faktörlerinin karşılaştırmalı incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma rol modeli ve eğiticiler olarak toplumda önemli yeri olan bayan ilkokul öğretmenleri ve hemşirelerin yaşam biçiminden kaynaklanan sağlık risk faktörlerini tanımlamak, koruyucu sağlık amacı ile erken tanıya yönelik davranışlarını belirlemek ve iki grup arasındaki sağlığı etkileyen yaşam biçimleri ve sağlık risklerine ilişkin farklılıkları ortaya koymak amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırma, Denizli il merkezinde bulunan 3 yataklı tedavi kurumu ve 4 ilkokulda yürütülmüştür. Araştırma evrenini 593 bayan öğretmen, 410 hemşire oluşturmuş ve evrenden örnekleme yapılması sonucu, 65 öğretmen, 45 hemşire toplam 110 denek ile çalışılmıştır. Veri toplama aracı, pek çok araştırmacı tarafından değişik toplum gruplarına uygulanmış olan Healt Risk Appraisal (Sağlık Risk Değerlendirme SRD) formunun Türkiye'deki başlıca sağlık riskleri gözönüne alınarak anştırmacı tarafından hazırlanan modifıye şeklidir. Anket formu, örnekleme girmeyen bir hastane ve ilkokulda görev yapan 9 hemşire, 13 öğretmen toplam 22 kişiye doldurtularak ön uygulama yapılmıştır. Hazırlanan formun geçerliliği `Çoğul Hakemli İçerik Geçerliliği (content validity)` yöntemi uygulanarak test edilmiş. Hakemlerin puanlarının Kendall Mertebe Korelasyon Katsayısı (Kendall's Coefficient Of Concordance) ile kontrolü sonucu önemli korelasyon bulunmuştur. Verilerin değerlendirilmesi sonunda şu sonuçlara ulaşılmıştır; Sigara ve alkol içiminin hemşirelerde (% 66.15), öğretmenlere (% 33.33) oranla daha fazla olduğu belirlenmiştir. Her iki meslek grubu da lifli yiyecekleri sıklıkla tüketmekte olup, öğretmenler kolestrol düzeyi yüksek ve karbonhidrat ağırlıklı besinleri daha fazla tüketmektedir. Hemşirelerin ise 1/3 'inin dengesiz beslendikleri belirlenmiştir. Yapılan ölçümlerde beden kitle indeksi hemşirelerde (X = 22.96 ± 0.48), öğretmenlere (X = 25.14 ± 0.39) oranla daha düşük bulunmuştur. 88Araştırmaya katılan deneklerin büyük çoğunluğunun hiç fiziksel egzersiz yapmadıkları saptanmıştır. Uzmanların önerdiği uyku saatinin altında uyuma oranı hemşirelerde öğretmenlere oranla daha fazladır. Erken tanı test ve davranışlarının uygulama sıklığı her iki meslek grubunda da beklenenin altında bulunmuştur. Hekim veya hemşire tarafından meme muayenesi olma oranı hemşirelerde, rektal muayene olma oranı ise öğretmenlerde daha yüksektir. Kendi kendine meme muayenesi, mammogram çektirme ve pap-smear testi yaptırma sıklığı bakımından gruplar arasında önemli bir fark yoktur. Kan basıncı yüksekliğine hemşirelerde hiç rastlanmamıştır. Ölçümler sonucu total kolesterol değerleri öğretmenlerde hemşirelere oranla daha yüksek saptanmıştır. Ailesel kronik hastalık oranı öğretmenlerde daha fazladır. Genelde yaşamdan memnum olma bakımından gruplar arasında fark yoktur. Hemşirelerin stres düzeyini arttırıcı olaylara, öğretmenlere oranla daha fazla maruz kaldıkları belirlenmiştir. Kendi fiziksel sağlıklarını değerlendirme oranı bakımından gruplar arası fark yoktur. Araba kullananların oranı her iki grupta düşüktür. Ancak hemşireler öğretmenlere oranla araba kullanırken daha fazla emniyet kemeri takmakta olup, her iki meslek grubunda yer alan deneklerin yaklaşık 1/3 'nin şehir dışında hızlı araba kullandıkları belirlenmiştir. Halk sağlığı için önemli bir sorun olan sağlık risklerinden korunma; sağlıklı nesillere ulaşmak amacıyla ilk ve orta öğretimden itibaren ders programlarında ele alınmalı, mezuniyet sonrası hizmet içi eğitimlerle desteklenmeli, toplumdaki lider konumunda bulunan kişiler rol modeli olmanın sorumluluklarını yerine getirecek davranışlar sergilemeli, iletişim kurma ve eğitim yapma olanakları geniş olan hemşire ve öğretmen vs. meslek mensupları çeşitli programlar dahilinde eğitilerek halka bilgi transferinde kullanılmalıdır. 89Halk sağlığı alanında çalışan hemşireler Sağlık Riskleri Değerlendirme Formu kullanarak birey ve toplum merkezli riskleri saptama, bireylerin kendi kendine bakım ihtiyaçlarını gözönüne alarak öneriler sunma ve gerekli girişimleri birlikte planlama aşamasında etkin rol almalıdırlar. 90

SUMMARY This study was made to describe the health risk factors resulting from the life-styles of nurses and female primary school teachers who have important roles in the society as role models and educators, to identify their behaviors towards early diagnosis aiming at preventive health and to indicate the differences related to health risks and the life-styles affecting health between the two groups. The study was carried out in four primary schools and three hospitals in the centre of Denizli. The target group consited of 593 female teachers and 410 nurses as a whole. In the sample group 65 teachers and 45 nurses, totaly 110 subjects, were studied. The instrument of data gathering was a modified form of Health Risk Appraisal Quetionane which has been carried out on different social groups concerning main health risks by many researchers in Turkey. Questionaire was completed by 9 nurses and 13 teachers (n = 22) who were not included in the sample group. The validity of the instrument was tested using Multiple Referee Content Validity. A significant correlation was found when the referees' scores were checked by Kendall's Coefficient of Concordance. With the assesment of the data, the following results have been reached : The rate of smoking and drinking alcohol among nurses (66.15 %) was higher than that among teachers (33.33 %). Both the two occupational groups often eat fibrous food, whereas teachers eat food with high level of cholesterol and carbohydrate more often. It has been made clear that one third of nurses have had unbalanced nutriotions. The results showed that the body mass index was found greater among nurses (X = 22.96 ± 0.48) than that among teachers (X = 25. 14 ±0.39). 91It has been indicated that most of the subjects who have taken part in the study do not do physical exercise. The rate of sleeping less according to the number suggested by experts is grater among nurses than that among teachers. The frequency of carrying out early diagnosis tests and behaviors has been found less than that it has been expected in both occuputional groups. The rate of breast examination by a doctor or a nurse is higher among nurses while the rate of rectal checking is higher among teachers. There is no significont diffirence related to the frequency of breast self-examintaion, having a mammogram and pop-smear between the two groups. High level of blood pressure has never been measured among nurses. The measures of cholesterol among teachers were found higher than that among nurses. The rate of chronic family disease was higher among teachers. No significant difference between the two groups about general happiness has been found. The data obtained have suggested that nurses were more subjected to stressful events than teachers were. There is no diffirence between the two groups related to the rate of self-physical health evaluation. The rate of those who use a car is low in both groups. However, nurses were using seat-belts while driving more often than teachers do. The data obtained showed that one third of the subjects in both occupational groups drive fast on the roads outside cities. 92Protection from health risks, which is an important factor, should be dealt with in the curriculum from primary education onwards in order to make next generations healthy. This effort should be supported by staff education after their graduation. The people who are in leadership positions in the society should behave in such a way that they perform their responsibilities as role models, and nurses, teachers and other occupational personeli who have wide educational and informational opportunities, should be used in information transfer by being educated in different programmes. Using health risk appraisal forms the nurses who work in the area of public health should play an important role in identifying individual and social risks, counselling individuals about their health-care needs and planning the necessary interventions together with the individuals. 93