Hemodiyaliz tedavisini sürdüren çocuklarda terminoloji bilgisinin incelenmesi ve öğretilmesi

Abstract

40 ÖZET Bu çalışma, hemodiyaliz tedavisi sürdüren çocuklarda; hemodiyalize özgü terminolojiyi anahtar alarak, `Kimdir?` `Nedir?` sorularına dayanan, basit açıklamalı görsel öğretimin, çocukların hastalıkları ve hemodiyaliz tedavilerine yönelik temel bilgileri öğrenmeleri üzerine olan etkilerini incelemek amacıyla tek yönlü deneysel olarak yapılmıştır. Çalışma, 30 Eylül 1997- 15 Kasım 1997 tarihleri arasında 3 ayrı hemodiyaliz ünitesinde tedavilerini sürdüren 13'ü kız, 25 'i erkek, yaş ortalamaları xx±xx olan toplam 38 çocuk üzerinde yapılmıştır. Veri toplama araçları olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen; `Hasta Tanıtım Anket Formu`, `Aile Tanıtım Anket Formu` ve `Terminoloji Bilgisi Saptama Formu` kullanılmıştır. Hemodiyalize özgü basit terminoloji bilgisinin incelenmesi ve öğretilmesi 3 basamakta gerçekleştirilmiştir. I. basamakta; çocukların öğretim öncesi terminoloji bilgi düzeylerinin saptanmış, II. basamakta; sözlü ve yazılı anlatım uygulanmış ve III. basamakta öğretim sonrası çocukların terminoloji bilgi düzeylerindeki değişiklikler belirlenmiştir. Bu basamaklar ardışık 4 hemodiyaliz seansı sırasında 1 5-20 dakikalık sürelerde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler; yüzdelik hesaplaması, t testi,, tek yönlü varyans analizi kullanılarak değerlendirilmiştir. Yapılan analizlerde, eğitim öncesi, yaş ile puan ortalamaları arasında ilişki bulunmazken, eğitim sonrası 9-14 yaş grubunun puan ortalaması, 15-18 yaş grubuna göre anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (P<0.05). Öğretim öncesi, kelimelerin anlamını soran grubun puan ortalaması, `hiç soru sormayan` gruba göre fark istatistiksel olarak yüksek bulunmuştur. Eğitim öncesi, çocukların aldıkları yanıtlan değerlendirme durumlarına bakıldığında, `aldıkları yanıtlan açıklayıcı bulan` çocukların puan ortalamalan, `hiç soru sormayan` çocuklann puan ortalamalanna göre fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Öğretim öncesi genel olarak çocuklann çoğu tarafından bilinen eğitim sonrası da kolaylıkla öğrenilen terimler; böbrek, böbrek yetmezliği,hemodiyaliz ünitesi,hemodiyaliz hemşiresi, hemodiyaliz teknisyeni, hemodiyaliz makinası, hemodiyaliz kaleteri, heparin, ilaç, diyet ve tuz olmuştur. 4041 Eğitim öncesi bilinmeyip, eğitim sonrası kolay öğrenilen terimler; nefroloji, hemodiyaliz, hemodiyaliz seti, suni böbrek, kapil, diyalizat, fisiül, steril, enfeksiyon, ultraflitrasyon, kuru ağırlık, ödem, potasyum,üre, kalsiyum, fosfor olmuştur. Öğretim öncesi de az bilinen ve eğitim sonrasında çocuklar tarafından öğrenilmelerinin zor olduğu gözlenen terimlerin ; nefrolog, greft,, protein, kreatinin, kalori olduğu saptanmıştır. Öğretim öncesi ve sonrası araştırma sonuçlan genel olarak incelendiğinde; öğretim öncesi hastaların terim bilgi düzeylerinin yetersiz olduğu saptanmıştır (eğitim öncesi puan ortalaması 0.44 ±0.16). Terminolojiye dayalı görsel öğretim sonrasında terim bilgi düzeyi anlamlı olarak artmıştır (eğitim sonrası puan ortalaması 0.88 ±0.08). Araştırmadan elde edilen bulgular, hemodiyalize özgü terminolojiyi anahtar olarak `kim kimdir?` `ne nedir?` sorularına verilen basit açıklamalı görsel öğretimin hastalığa ve tedaviye yönelik temel bilgileri verdiği ve çocukların tedaviyi öğrenmelerini kolaylaştırdığını göstermektedir. 41

42 SUMMARY This study was performed depending on one-direction experiment by taking the terminology related to hemodialysis as the key in order to examine the effects of visual education with simple explanations including questions `Who?`, `What?` on children diseases and their learning basic knowledge about hemodialysis treatment in children under hemodialysis treatment. The study was performed between September 30, 1997 - November 15, 1997 over 38 children, 13 of whom are girls and 25 of whom are boys, in three separate hemodialysis units. `Patient Introduction Questionnaire Form`, ` Family Introduction Questionnaire Form` and `Terminology Knowledge Determination Form` developed by the researcher are used as data collection tools. The teaching and examination of the basic terminology knowledge related to hemodialysis is achieved in three steps. In the first step, the knowledge level of children before teaching term is determined. In the second step, oral and written explanation is applied and in the third step, the changes in the terminology knowledge level of children after teaching is determined. The data obtained is evaluated using percentage calculation, One-Way ANOVA and T test. While no relation was found between the age and points before teaching in analysis, the point average in 9-14 age group is significantly higher than 15-18 age gioup. Before education, the point average of the group asking the meaning of words is statistically higher compared to the group asking no question. Before education, the difference between the point average of the children who find the answer explanatory and that of children who do not ask any question is statistically significant when the children's evaluation of answers they get is considered. The terms known by most of the children before education and taught easily after education are `kidney`, `renal failure`, `hemodialysis unit`, `hemodialysis nurse`, `hemodialysis technician`, `hemodialysis machine`, `hemodialysis catheter`, `heparin`, `medicine`, `diet` and `salt`. The terms unknown before teaching but learned easily after education are `nephrology`, `hemodialysis`, `blood line`, `artificial kidney`, `dialyzer`, `dialysate`, 4243 `fistula`, `sterile`, `infection`, `ultrafiltration`, `dry weight`, `edema`, `potassium`, `urea`, `calcium` and `phosphorus`. The terms which are known least before education and perceived to be learned most difficult by the children after education are `nephrologist`, `graft`, `protein`, `creatinin` and `calorie`. When the results before and after education are examined in general, it is determined that the term knowledge levels of the patients are insufficient before education (the point average is 0.44±0.16). After the education based upon terminology increased significantly (the point average is 0.88±0.08). The findings obtained from the research shows that the visual education with basic explanation given the questions `Who?` and `What?` using the terminology related to hemodialysis as the key gives the basic information about the disease and treatment and facilitates the children's learning the treatment. 43