Hemşirelerin sağlık eğitimi etkinliklerini etkileyen etmenlerin belirlenmesine yönelik ölçek geliştirme çalısması

Abstract

ÖZET Bireylerin sağlık düzeylerinin korunması, geliştirilmesi ve yükseltilmesinde sağlık eğitiminin önemi ve ülkemizde hemşirelerin hemen büyük çoğunluğunun ikinci basamak hizmetlerde (hastanelerde) çalışıyor olması ve sağlık eğitiminde hemşirelerin vazgeçilmez rolü ve sorumluluğu gözönüne alınarak bu çalışma planlanmıştır. Bu araştırma İzmir merkezde bulunan değişik kurumlara ait 4 büyük hastanede çalışan hemşirelerin sağlık eğitimi etkinliklerini etkileyen etmenleri saptamak için bir ölçek geliştirme çalışması amacıyla planlanmıştır. Betimleyici bir alan araştırması özelliği taşımaktadır. Araştırmanın örneklerini 267 hemşire oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, hemşirelerin sosyo- demografik özelliklerini, sağlık eğitimi uygulamalarını etkileyen (mesleğine ve sağlık eğitimine ilişkin etkenler, bilgi- becerisine ilişkin etkenler, çalışma koşullarına ilişkin etkenler, hastadan kaynaklanan etkenler) etkenlere katılma düzeylerini içeren bir anket formu uygulanarak elde edilmiştir. Anket formu araştırmacı tarafından hazırlanmış ve anketörlere direk olarak ulaştırılmıştır. Anket formunun genel ölçek puan ortalaması 3.26 olup `kararsızım` seçeneğinin puanı 3'e yakın bulunmuştur. Hemşireler sağlık eğitimi uygulamalarında en düşük puanı altyapısal ve yönetimsel özellikler alt ölçeğine (2.39) vermişlerdir. Buna göre hemşireler sağlık eğitimi uygulamalarında en çok altyapısal ve yönetimsel etkenlerden kaynaklanan nedenlerle olumsuz yönde etkilenmektedirler. Araştırmadan elde edilen bulgular değerlendirildiğinde; hemşirelerin sağlık eğitimi etkinliklerini etkileyen etmenlere ilişkin ölçek maddelerine verilen puan ortalamalarında en yüksek puanı 4.09 ile hastalan bilgilendirmek üzere çabada bulunma olmuştur. Bunu takiben hastaların sağlıklarını korumaları için, bilgilendirme, hastaların hastanedeki durumları ile ilgili bilgilendirme, sağlık eğitiminde etkin giriş yaparak hastaların dikkatini çekme, tıbbi işlem sonrası hastalan bilgilendirme gelmektedir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre; hemşirelerin sağlık eğitimi etkinliklerini etkileyen en olumsuz nedenlerin başında yeterli zamanlarının olmayışı gelmektedir. Bunun yanısıra hastane yönetiminin sağlık eğitimi uygulamalannı zorunlu 125kıhnayışı, her hasta yattığında uygulanmak üzere hazırlanmış standart bilgi formunun olmayışı, kurumca hazırlanmış eğitim materyallerinin olmayışı da hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarını olumsuz yönde etkilediği bulgulanmıştır. Hemşirelerin yaş grubuna, medeni durumlarına, eğitim düzeylerine, çalıştıkları kuruma, çalışma şekline, görev yılına göre sağlık eğitimi etkinliklerini uygulamada farklılık saptanmıştır. Hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarında mesleğine ve sağlık eğitimine ilişkin verdikleri yanıtlanıl yaş grubuna, `medeni durumlarına, mezun oldukları okula, çalıştığı kuruma, ve çalışma yılma göre farklılık gösterdiği bulgulanmıştır. Hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarında bilgi ve becerisine ilişkin verdikleri yanıtlar yaş grubuna, medeni durumlarına, eğitim düzeylerine, çalıştıkları kurunla, çalışma şekline, çalışma yılına göre farklılık göstermiştir. Hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarında altyapısal ve yönetimsel etkenlere ilişkin verdikleri yanıtların yaş grubuna, çalıştıkları kuruma, çalışma şekline ve çalışma yılına göre farklılık göstermiştir. Çalışma statüsüne mezun oldukları okul ve medeni durumlarına göre farklılık göstermemiştir. » Hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarında çalışma koşullarına ilişkin verdikleri yanıtların yaş grubuna, medeni durumlarına, mezun oldukları okula, çalıştıkları kuruma göre farklılık gösterdiği saptanmıştır. Çalışma statüsüne, çalışma şekline ve çalışma yılına göre değişmediği belirlenmiştir. Hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarında hastadan kaynaklanan etkenlere ilişkin verdikleri yanıtların yaş grubuna, mezun oldukları okula, çalıştıkları kuruma, çalışma statüsüne, çalışma şekline ve çalışma yılına göre değişmediği saptanmıştır. Tüm bu bilgiler doğrultusunda hemşirelerin sağlık eğitimi uygulamalarının etkin olabilmesi için hemşirelerin çalıştıkları ortam gözönüne alınarak, çalışma şekli ve çalışma saatlerine ilişkin sosyal yaşantıyı bozmayacak türde düzenlenmelerinin yapılması, yeterli zaman ve ortam yaratılması, hemşirelerin sağlık eğitimi konusunda bilinçlendirilmesi, sağlık ekibinin iletişim ve işbirliği içinde olmaları önerilmiştir. 126

SUMMARY Health education is important in protecting, improving and raising up the health conditions of the people. Since most of our nurses work in the secondary level of health services (in the hospitaîs) and have a great role and an important responsibility in health education, we have planned to do this study This research was done in 4 big hospitaîs in the control part of the city. (in îzmir) and we planned to make up a scale to evaluate the activities of the nurses in the health education, and the factors that effect their activities. The research was done with the features of a descriptive field study. And 267 nurses were included in the study. The data were collected from a special public survey form; which included the factors that effect the health education administrations. (factors of the occupation and the education; factors of the knovvledge of the person; factors of the working conditions; factors of the patients) The survey for was done by us and we directly reached to the cases. The mean general scale point of the survey form was 3.26 and the point of the cases who said `Hesitant` was approximately 3. The lowest point was given to the administration and the substructure of the health education (2.39). According to this, the nurses were mostly negatively effected from the factors that rose up from the administration and the subtructure of the education. When the data were evaluated; the highest pohıt was given to the effort in educating the patients (4.09) and after that corhes educating the patients in preventing their health conditions; giving information about their sicknesses; and giving information after medical administirations and taking the attention of the patients to the health education. We found out that the factor that effected the activities of the nurses negatively in health education was time. And also the administration didn't had a special policy on this subject and there were no information forms ör materials that the nurses could use in educating the patients. 127We have found differences in administration of health education according to their knowledge and talent different with their age group; marital status, education levels, and the warking place type of the work and the total years that they worked. The answers given for the substructural and administrative factors differed according to the age group, the working place; the type of the work and the total years; but the marital status, working conditions and the school that they graduated from didn't make any difference. We also found out that the answers given to the working conditions differed according to the age group, marital status, the school that they graduated from, and to the vvorking place, but not differed accorrding to the type of the work and the total of the years that they worked. The ansvvers given to the factors that rose up from the patients didn't differed according to the age groups; the school that they graduated from, the working place; working conditions, the type of the work and to the total of the years they worked. Under the light of this resarch; we suggest that the conditions of the work and the vvorking times should be arranged so that they could have enough time for their social life; they should be motivated in health education; the health team should have a good communication betvveen them; so that the nurses could be effective in health education administrations. 128