Okul sağlığı hemşirelik hizmetlerinin öğrencilerin sağlık ve başarı durumuna etkisinin incelenmesi

Abstract

132 ÖZET OKUL SAĞLIĞI HEMŞİRELİK HİZMETLERİNİN ÖĞRENCİLERİN SAĞLIK VE BAŞARI DURUMUNA ETKİSİNİN İNCELENMESİ Bu çalışma ilkokul dönemindeki çocukların sağlıkları, basan ve okula devam durumları ile sosyo-demografık ve ailesel özelliklerini saptayarak bunlar arasındaki etkileşimleri incelemek; ve bu bilgiler ışığında okul sağlık eğitimi ve sağlık hizmeti gereksinimlerini saptamak amacıyla yapılmış longitudinal (izlemeli), betimleyici bir alan araştırmasıdır. Araştırma Antalya'da Unsal İlköğretim okulunda Eylül 1997-Haziran 1998 tarihleri arasında 309 öğrenci ve aileleri ile 14 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya başlamadan önce İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nden ve ailelerden izin alınmış ve aileler bu konuda bilgilendirilmiştir. Ailelere 44, öğretmenlere 6 sorudan oluşan anket formu uygulanmıştır. Öğrencilerin sene başı ve sene sonunda boy ve ağırlık ölçümleri yapılıp; görme, işitme, diş, parazit, postür muayeneleri yapılmıştır. Bir yıl süre ile öğrencilerin hastalanma, devamsızlık durumları araştırıcı tarafından haftada bir gün okula gidilerek izlenmiş, öğretmen, öğrenci ve ailelerle görüşülmüştür. Sene sonunda öğrencilerin basan notu ortalamalan okul idaresinin izniyle alınarak araştırma sürdürülmüştür. Araştırmada verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik, ki kare, varyans analizi, iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi (t testi) ve korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilere göre, öğrencilerin daha önceden en çok doğuştan anomaliler, tonsillektomi ameliyattan olduklan; solunum sistemi hastalıklan nedeniyle hastaneye yattıklan; düşme, yanma gibi kazalarla karşılaştıktan saptanmıştır. Öğrencilerde süreğen sağlık sorunu olarak en fazla Enürezis olduğu belirlenmiştir. Anne ve babalarda ise en çok romatizma, guatr, hipertansiyon gibi hastalıklar saptanmıştır. Öğrencilerin %18.1'inde göz sorunu, %20.1'inde kulak sorunu saptanmış olup, diş çürüğü olanların ise %84.8'dir. Öğrencilerin yaşlan ile diş çürüğü ve parazit bulunma durumu arasında anlamlı fark bulunmuştur. Ayrıca öğrencilerin yaş, cinsiyet,133 evdeki çocuk sayısı ve anne eğitimi ile baş biti bulunması arasında anlamlı ilişki saptanmıştır. Öğrencilerin yıl içinde en çok solunum sistemi hastalıklarına yakalandıkları; yaş grupları ve cinsiyetleri ile hastalanma sıklığı arasında ilişki olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin anne mesleği ve eğitimi; baba mesleği ve eğitimi; sağlık düzeyleri ile hastalanma sıklığı arasında bir ilişki saptanmamıştır. Öğrencilerin yıl içindeki hastalık ve rahatsızlıklarının neden olduğu ortalama gün kaybının en çok solunum sistemi ve enfeksiyon hastalıkları olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin devamsızlık gün sayılan ile öğrenci yaşları ve anne eğitimi arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Buna karşın öğrencilerin cinsiyetleri; baba mesleği ve eğitimi; anne mesleği ile devamsızlık gün sayılan arasında ilişki bulunamamıştır. Öğrencilerin yaş grupları, cinsiyetleri ve anne eğitimi ile basan notu ortalamaları arasındaki ilişkinin önemli olduğu; baba eğitimi ve mesleğinin, anne mesleğinin basan notunu etkilemediği belirlenmiştir. Öğrencilerin basan notu ortalamaları ile evdeki çocuk sayısı, devamsızlık gün sayısı ve oda/kişi sayısı arasında ters yönde önemli ilişki olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin sene başı ve sene sonu boy ve ağırlık ortalamalan arasındaki değişimin, yaş grupları ve cinsiyetlere göre anlamlı bir fark gösterdiği saptanmıştır. Okuldaki öğretmenlerin okul hemşiresinden birinci derecede çevre sağlığı kontrolleri yapmasını; ailelerin ise öncelikle kazalara karşı önlem almasını bekledikleri belirlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda okul hemşirelerinin eğitimi, sektörlerarası işbirliğinin geliştirilmesi, kayıtların düzenli tutulması, toplumun geleceğini oluşturacak olan okul çocuklannın sağlığının geliştirilmesinde okul hemşiresinin rolünün etkinliğini arttıracak ve okul sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesine ilişkin önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler : Okul sağlığı hizmetleri, okul sağlığı hemşiresi, okul çocuğu, okul hemşiresi ve aile ilişkisi, öğrencilerin fiziksel muayeneleri, öğrencilerin basan durumu.

134 SUMMARY EXAMINING THE EFFECTS OF SCHOOL HEALTH NURSING SERVICES ON STUDENTS' HEALTH AND SUCCESS This study is a longitudinal and a descriptive field research which aims at finding out about the health success and class attendance of primary school children and their socio-demographic and familial characteristics and examining the interactions between them; and in the light of these information it tries to determine the needs of school health education and school health services. The research was conducted at Unsal Primary School in Antalya between the dates of September 1997 and June 1998 and comprises 309 students with their families and 14 teachers. Permission had been obtained from the National Education Directorate of Antalya and from families before the study was initiated. Families were also informed about the research in advance. Two questionnaire forms, one with 44 questions was delivered to the families, the other with 6 questions was delivered to the teachers. The heights and weights of the students were measured at the begining and ears were examined, their dental state, posture were checked and parasite analysis was made. The attendance and obsence of students to the classes and their condition of falling ill were throughout the academic year. Teachers, students and families were also interviewed by the researcher. Percentage taking, 9-square, variance analysis, the significance test of the difference between two averages (t-test) and correlataoin analysis were used for the evaluation of the data of the research. According to the data obtained from the research, it was found out that the students mostly had anomalies from birth, underwent tonsilectomy, were hospitalized due to respiratory system diseases and they encountered accidents such as burns and falls. Enuresis was found to be the most chronic health problem. Their fathers and mothers mostly suffered from rheumatism, goitre and hyphertension. It was also understood that 18.1% of the students had problems with their eyes, 20.1% with their ears and 84.8% of them had teeth cavities. On the other hand, a significant relationship was discovered between having head lice and children's age, gender, number of children at home education level of their parents.135 Students mostly had respiratory system diseases throughout the year; there's also a significant relationship between the frequency of falling ill and their age groups, their gender. No relationship was found between the frequency of falling ill and the proffessions, education levels of their parents. Among the diseases and health problems which caused students loss of class days (on an average) are mostly the respiratory system diseases and infectious diseases. A significant relationship was found between days of absence and their ages and mothers' education levels. However, there wasn't any relationship between absence days and students' gender, their fathers' professions, education level, mothers' professions. It was demonstrated that the relationsihp between the averages of achievement grades and their age groups, gender, mothers' education background is significant. Father's proffession and education background, mother's profession do not have any effect on student's achievement grades. There's a significant inverse relationship between the averages of achievement grades and number of children in the family, number of days of absence, room/ person(s). The change in the averages of heights and weights of the students at the begining and at the end of the academic year showed important differences as far as age groups and gender are concerned. Teachers at the school expect school nurse, in the first place, to cohtrol the environment health. According to the families of the students, school nurse is supposed to take precautions against accidents. Depending on the findings obtained, suggestions have been made about development of cooperation among sectors, education of school nurses, keeping the records regularly, increasing the efficiency of school nurse's role for improving the health of school children who will establish the future of the society and improving the school health services. KEY WORDS : School health services, school health nurse, school children, interaction between school nurse and families, physical examination of students, success of students.