Huzurevinde ve aile ortamında yaşayan yaşlıların öz bakım gücü ve yaşam doyumunun incelenmesi

Abstract

194 ÖZET Toplum risk grupları arasında yaşlılar önemli yer tutmaktadırlar. Halk sağlığı hemşiresinin görevlerinden birisi de, risk gruplarının sağlığının korunması ve geliştirilmesidir. Bu nedenle hemşireler, sağlıklı yaşlıların bakımına katılmalıdır. Amaçlan ise; ` kaliteli bir yaşama sahip olmak ve yaşamdan doyum almalarım sağlamak için, yaşlıların bağımsızlıklarını sürdürmelerine ve kendi kendine bakımlarını yapmalarına yardımcı olmak ` olmalıdır. Temel sağlık hizmetleri yaklaşımından bu yana; halk sağlığı hemşireliği alanında hastalıkların tedavisinden çok, sağlığın korunması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çabası önem kazanmıştır. Bireyin kendi sağlığına ait gelişen rolleri, sağlığın geliştirilmesi ve öz bakım kavramı, buna bağlı olarak sübjektif iyi oluş, yani yaşam doyumu, üzerinde önemle durulan bir konuma gelmiştir. Bu bakış açısıyla planlanan araştırma; huzurevinde ya da aile ortamında yaşamanın, yaşlıların yaşam doyumu ve öz bakım gücüne olan etkisini incelemek amacıyla düzenlenmiş bir alan araştırmasıdır. Yaşlıların yaşam doyumu ve öz bakım gücü düzeyleri kendi koşullan içinde kesitsel bir yaklaşımla tanımlanmaya çalışılmıştır. Ocak 2001- Mayıs 2001 tarihleri arasında Bornova Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkanlığına bağlı 3 sağlık ocağından ve İzmir kentindeki 3 huzurevinden seçilmiş toplam 240 yaşlıdan oluşan örneklem ile yürütülmüştür. Araştırma verileri görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Veri toplamada yaşlılarla ilgili sosyodemografik özellikleri içeren `Sosyodemografik Veri Formu` ile `Öz Bakım Gücü Ölçeği` ve `Yaşam Doyumu Ölçeği` kullanılmıştır. Bütün örneklem grubu için kadınların yaşam doyumu puan ortalaması 10.33±3.50'dir. Kadınlann öz bakım gücü puan ortalaması 96.59 ± 15.10'dur. Erkeklerin yaşam doyumu puan ortalaması 10.69 ± 3.16'dır. Erkeklerin öz bakım gücü puan ortalaması 94.79 ± 15.94'tür. Yaşanan ortam bakımından huzurevinde yaşayan yaşlıların öz bakım gücü puan ortalaması aile ortamında yaşayanların puan ortalamalarından istatistiksel olarak yüksek düzeyde anlamlı bulunmuştur (t=3.095, p<0.05). Huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam doyumu puan ortalamaları aile ortamında yaşayanlann puan ortalamalarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek bulunmuştur (t= -7.526, pO.01).195 Huzurevinde yaşayan kadınlarla erkeklerin öz bakım gücü puan ortalaması arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur(t=-1.268, pX).05).Aile ortamında yaşayan kadınlarla erkeklerin öz balam gücü puan ortalaması arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (t=2.334, p<0.05). Huzurevinde yaşayan kadınlarla erkeklerin yaşam doyumu puan ortalaması arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur (t=0.510, pX).05).Aile ortamında yaşayan kadınlarla erkeklerin yaşam doyumu puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (t= -2.128, p<0.05). Aile ortamında erkeklerin yaşam doyumu puanlan kadınlardan yüksektir. Bütün örneklemde kadınlarla erkeklerin öz balam gücü puan ortalaması arasındaki fark istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur (t=0.897, p>0.05).Kadınlarla erkeklerin yaşam doyumu puan ortalaması arasındaki fark istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur (t=-0.831, p>0.05). Araştırmadan elde edilen bulgular değerlendirildiğinde;huzurevinde yaşayan yaşlıların aile ortamında yaşayanlara göre öz balom gücünün; aile ortamında yaşayanların huzurevinde yaşayanlara göre yaşam doyumunun yüksek olduğu görülmektedir. Bu durumda huzurevinde yaşayanların yaşam doyumunun, aile ortamında yaşayanların da öz bakım güçlerinin arttırılmasına çalışılmalıdır. Türkiye'de yaşlılık hizmetleri içinde ilk sırayı sosyal güvenlik programlan ve sosyal hizmet programlan çerçevesinde kurum bakımı(Huzurevleri) almaktadır. Ancak maliyetin yüksek olması, alışılan ve yaşanılan ortamdan uzak kalma yaşh bireyi ruhsal yönden olumsuz etkileyecektir. Ruhsal sağlık yaşam doyumu ve öz bakım gücünün temel belirleyicisidir. Günümüzde, 65 yaş ve üzeri nüfusu %10'un üstünde olan ve sağlık sorunlarım bir anlamda çözmüş ülkeler, yaşlılık bakımı için ''Kurumsallaşmanın` yerine, `Evde Bakım Hizmetlerine` ağırlık veren çalışmalar yapmaktadırlar. Bu nedenlerle, Türkiye'de yaşlılara verilecek bakım hizmetlerinde `Evde Bakım` ve `Gündüz Bakımevleri` gibi örgütlenmelere öncelik verilmelidir. Yaşlılıkta bedensel yapının bozulmasının en aza indirilmesi için koruyucu hekimlik hizmetlerinin etkin bir şekilde verilmesi, ev ziyaretlerinde hemşirelerin bu konuda eğitim yapmalan, bedensel yapılan bozulan kişilerin ise fiziksel ve sosyal rehabilitasyonlanmn sağlanması önerilebilir.

196 SUMMARY The elderly persons occupy an important space among the community risk groups. One of the duties of the community health nurse is to care and develop the health of risk groups. Nurses, therefore, should be involved in care of healthy elderly persons. Their goals should be `to help elderly persons in taking care of themselves and in keeping on their independence so that they will have a quality of life and to be satisfied of life`. In the field of community health nursing, the endeavors of protection, continuation and development of the health have gained importance rather than the treatment of patients, since the primary health care services astablished. Person's roles that were developed related to his/her self-health, development of health and concept of self-care, subjective wellbeing associated with this, that is, satisfaction of life has reached a situation that was considered important. The research, which was planned through this point of view is a field study designed to investigate the effects of living in a family environment or in a rest home, on the life satisfaction and the strength of self-care of the elderly persons. The levels of life satisfaction and the strength of self-care of the elderly persons were identified by a cross-sectional approach. This research was carried out on a sample composed of total 240 senior persons who were selected from 3 rest homes within the city of Izmir and from 3 health districts that belong to Directory of Bornova Health Education and Research Group between the dates of January through May 2001. The data of the research were collected by means of interview. During data collection, following forms were used: `Sociodemographic Data Form` that contain sociodemographic characteristics related to elderly persons, `The Scale of Self-Care Strength` and `The Scale of Life Satisfaction`. For entire sampling group, the mean score of life satisfaction of women was 10.33 ± 3.50. The mean score of self-care strength of women was 96.59 ± 15.10. The mean score of life satisfaction of men was 10.69 ±3.16. The mean score of self-care strength of men was 94.79 ± 15.94. From the aspect of living ambience, statistically the self-care strength of elderly persons who live in rest home were found highly significant than of those who live in the family environment (t=3.095, p<0.05). Statistically the mean score of life satisfaction of elderly persons who reside in rest home was found considerably higher than of those who live in family ambience (t=-7.526, p<0.021).197 The difference between mean score of self-care strength of men and women who reside in rest home was found as statistically insignificant (t= - 1.268, pX).05). Whereas, the difference between mean score of self-care strength of men and women who live in family ambience was found as statistically significant (t= 2.334, p<0.05). The difference between mean score of life satisfaction of men and women who reside in rest home was found as statistically insignificant (t=0.510, pX).05). The difference between mean score of life satisfaction of men and women who live in family ambience was statistically significant (t= -2.128, p<0.05). In the family ambience life satisfaction scores of men were higher than of women. It was detected in whole sampling that the difference between mean score of self-care strength of men and women was statistically insignificant (t= 0.897, p>0.05). As well, the difference between mean score of life satisfaction of men and women was also found as statistically insignificant (t= -0.831, p>0.05). When the findings obtained from research were assessed, it was established that self- care strength of elderly persons who reside in rest home was higher than of those who live in family ambience and life satisfaction of elderly persons who live in family ambience was higher than of those who reside in family ambience. In this case, life satisfaction of elderly persons who live in rest home and self-care strength of elderly persons who reside in family environment should be increased. Among the elderly services within Turkey, in the context of social security programs and social service programs, the institutional care (rest home) comes first. But, high costs and to be away from the ambience that they were familiar of and where they lived in, will effect the senior people psychologically negative. Spiritual health is the basic determinant of life satisfaction and self-care strength. To day, the countries that their population of 65 years old and over is exceeding % 10 and that have resolved their health problems, for elderly care they are executing studies focused on `Home Care Services` instead of `Institutionalization`. Therefore, for care services to be provided in Turkey, the priority has to be given to `Home Care` and `Daytime Care Houses`. Consequently, it can be suggested that the services of protective medical care should effectively be provided so that the deformation of physical structure in old age could be minimized; nurses be practiced this matter during home visits; physical and social rehabilitation be provided for the people whose physical structures already deformed.