Damlacık köyünde Tip 2 Diabetes Mellitus Prevalansı`nın belirlenmesi ve diabetes mellituslu hastalara uygulanan diabet eğitimi programının değerlendirilmesi

Abstract

82 ÖZET Diabetes mellitus bütün dünyada gittikçe artış göstermesi ve hastaların yaşam kalitesini etkilemesi nedeni ile önemli bir sağlık problemidir. Tüm diabetik vakaların %90 kadarı tip II diabetlidir. Özellikle yaşam tarzı büyük ölçüde değişikliğe uğramış ülkemiz gibi endüstrileşmek ve gelişmekte olan ülkelerde tip II diabetin insidansı ve prevalansı artmaktadır. Bu nedenle Izmir İl'i, Kemalpaşa îlçe'si, Ulucak Sağlık OcağYna bağlı Damlacık Köyü'nde; 35 yaş ve üzeri bireylerde tip II diabetin görülme sıklığının saptanması, diabetle ilişkisi olan risk aktörlerinin incelenmesi, diabetli olduğu belirlenen kişilere hemşirelik sağlık eğitim programının uygulanması ve değerlendirilmesi amacıyla bu çalışma planlanmıştır. Bu araştırma genel olarak tanımlayıcı ve kesitsel bir araştırmadır. Eğitim grubu ise deneme öncesi desenlerden tek grup öntest-sontest modelindedir. Veriler, 1 Temmuz-30 Aralık 2000 tarihleri arasında toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen kişileri tanıtıcı anket formu, diabetle ilgili bilgi düzeyi saptama formu, açlık kan şekeri ve kolesterol ölçümleri için glukometer ve stflc, boy-küo ölçümleri için standart tartı ve metre, kan basıncı ölçümleri için tansiyon aleti ve steteskop kullanılmıştır. Araştırmaya katılan kişilere uygulanan tanıtıcı anket formu araştırmacı tarafından, evde yüz yüze görüşülerek doldurulmuştur. Anket uygulanan kişilere bir sonraki gün açlık kan şekeri, kolesterol, boy, kilo ve kan basıncı ölçümleri yapılmıştır. Bu sonuca göre açlık kan şekeri yüksek saptananlara dört haftalık planlı eğitim uygulanmıştır. Eğitim uygulanmadan önce ve sonra diabet ile ilgili bilgi düzeyi saptama formu pretest- posttest olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler; sayı ve yüzde dağılımlar, x2(Cbi-Square), Paired Samples Test ve Paired Samples Correlations kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma grubunun sosyodemografik özelliklerinde; %37.0'sinin 35-44 yaş grubunda olduğu, %64.0'ünün okur yazar veya ilk okul mezunu olduğu, %60.0'ının gelir ve giderinin dengeli olduğu, %66.0'sının ise sosyal güvencesinin olduğu saptanmıştır. Araştırmaya katılanların %12.0'sinin ailelerinde I.derece akraba evliliği, %8.0'inde Il.derece akraba evliliği olduğu, %40.0'ının ailesinde DM, %19.0'unun ailesinde kalp hastalığı varlığı saptanmıştır.83 Araştırma grubunun çoğunluğu(%88.0) daha önce kan şekeri baktırmamış ve %89.0'u da DM ile ilgili bilgi almamıştır. Araştırma grubunun yaşam davranışları ile ilişkisinde; %87.0'sinin egzersiz yapmadığı, %51.0'inin sigara kullandığı ve %13.0'ünün alkol kullandığı saptanmıştır. Araştırmaya katılanların %62.0'sinde polifaji, %56.0'sında polidipsi, %66.0'sında poliüri, %64.0'ünde ağız kuruluğu, %87.0'sinde halsizlik ve %96.0'sında yaraların geç iyileşmesi gibi şikayetlerin olduğu bulunmuştur. Araştırma grubunun %23.0'ünde açlık kan şekeri düzeyi, %17.0'sinde ise kolesterol düzeyi yüksek bulunmuştur. Ayrıca %44.0'ünün obez olduğu, %44.0'ünün sistolik kan basıncı, %40.0'ının diastolik kan basıncı yüksek olarak saptanmıştır. DM'li olguların ailelerinde %39.1 oranında I. derece akraba evliliği, %17.4 oranında II. derece akraba evliliği bulunmuştur. DM ile akraba evliliği arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur(x2=26.59514). DM'li olguların ailelerinde diabet öyküsü bulunanların oranı %82.6'dır. DM ile ailede DM hikayesi bulunma arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur(x2=25.72723). DM'li olanların büyük çoğunluğu(%82.6) hastalığa ilişkin bilgi almamıştır. DM ile hastalığa ilişkin bilgi alma durumu arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur^lS.ö^S 1). DM'li olguların %57.9'unda polifeji, %52.3'ünde polidipsi, %67.7'sinde poliüri varlığı saptanmıştır. DM ile DM belirtüerinin görülmesi arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (x2 = 42.13987, x2 = 38.01653, x2 = 57.98319). ' DM'li olguların %40.9'u obez gruba girmektedir. Sistolik(%40.9) ve diastolik(%45.0) kan basıncı normal populasyona göre yüksek bulunmuştur. DM ile BMI, sistolik ve diastolik kan basıncı arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur(x2 = 14.22962, x2 = 14.22962, x2 = 18.21946). Kolesterol düzeyi yüksek olanlarda obezite daha yüksek oranda bulunmuştur(%94.1). Kolesterol ile BMI arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur(x2=20.87909) DM'lilere uygulanan eğitiminbilgi kazanç puanlan oldukça yüksek bulunmuştur ve yapılan eğitim hedefine ulaşmıştır(t= -20.274 p<0.05)84 DM prevalansının yüksek oranda bulunması bölgede temel sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi, erken tanı için alt yapının kurulması, toplumun bu hastalık konusunda eğitilmesi gerekliliğini göstermektedir. Halk sağlığı hemşiresinin konuya ilişkin etldnliğinin artırılması, obezite, rehabilitasyon ve akraba evliliğine ilişkin danışmanlık hizmetleri önerilmektedir.

85 SUMMARY Diabetes Mellitus is an important health problem since it shows a gradual increase worldwide and effects patients quality of lives. Up to 90.0 % of whole diabetic cases are type II diabetics. Incidence and prevalence of type II diabetes is constantly increasing in the countries such as ours, which its life style has been subjected to a great change, and that are under development and industrialization. Therefore, this study was planned to establish the frequency of type II diabetes among the individuals whit 35 years of age and over who reside in Damlacık Village (Controlled by Ulucak Village Clinic) of Kemalpaşa County, İzmir; to study the risk factors related to diabetes; to conduct and to evaluate the nursing health training programs for the individuals who were identified as diabetics. This study is generally a descriptive and cross-sectional research. The data were collected between the dates of 1 July and 30 December 2000. The folio wings were used as data collecting tools; a survey form introducing individuals, which was developed by the researcher; a form used to establish their know ledge level related to diabetes; a glucometer and a stick to measure the hunger blood sugar and cholesterol: standard scale and meter for measurements of weight and height; and tensiometer and stethoscope for blood pressure measurements. The indroductory survey form, which was usede for the individuals who participated in the research, was filled out by the researcher through personally, face to face, contacting the participants at home. The day after, hunger blood sugar, cholesterol, height, weight and blood pressure measurements of individuals were obtained. According to this result, for the indnviduals whose hunger blood sugar measurements found high, a four- week planned training was carried out. Before and after the training was conducted, a for used to establish their knowledge level related to diabetes was used. The data obtained were evaluated through using number and percentage distribution, x2(chi-square), Paired Samples Test and Paired Samples Correlation. When sociodemographic characteristics of the research group are considered it was determined that 37.0 % of them were in 35-44 age group, 64.0 % were literate or elementary graduates, 60.0 % had balanced income and expenses and 66.0 % had social security.86 İt was also established that the families of 12.0 % of the individuals included in the research were married with first grade relatives and of 8.0 % were married with second grade relatives and the families of 40.0 % had DM and of 19.0 % had heart disease. The vast majority of the research group(88.0 %) never had their bood sugars checked and 89.0 % of them had not received any information related to DM before. According to relationships of research group with life behaviors it was established that 87.0.% did not practice physical exercises, 51.0 % were smoking cigarette and 13.0 % were taking alcohol. The following complaints were detected among the individuals participated in the research; 62.0 % polyphobia, 56.0 % polydipsia, 66.0 % polyuria, 64.0 % drymouth, 87.0 % fatigue and 96.0 % late recovery of wounds. ît was also detected thate in the research group hunger blood sugar levels of 23.0 % and cholesterol levels of 17.0 % werhigh. Moreover, it was established that 44.0 % wer obese, 44.0 % had high systolic blood pressure and 40.0 % had high diastolic blood pressure. Marriages with first grade relatives at a rate of 39.1 % and marriags whith second grade relatives at a rate of 17.4 % were discovered in the families of DM cases. The relationship between DM and marriage with relatives was feound statistically significant(x2=26.595 14). The rate of DM cases that their families have history of diabetes is 82.6 %.. The relationship between DM and the ones that have history of DM was feound statistically significant(x2=25.72723). The vast majority of individuals with DM(82.6 %) have not received any information pertaining to disease. The relationship between DM and to obtain information pertaining to disease was feound statistically significant(x2=15.61931). Of the cases with DM, 57.9 % had polyphagia, 52.3 % had polydipsia and 67.7 % had polyuria. The relationship between DM and manifestation of DM was feound statistically significant(x2=42. 13987, x^S.OloSS, x2=57.98319). İt was discovered that obesity rate was higher in the individuals who had higher levels of cholesterol(94.1 %). The relationship between cholesterol and BMI was detected as statistically significant(x2=20. 87909).87 The scores of knowledge gaining of the traning carried on for the individuals with DM were found considerably high and the traning conducted has achieved its goal(t=20.274, p<0.005). Since the DM prevalence was found at a high rate, it shows the necessity of educating the cornmunity related to this disease, establishing the infrastructure for early diagnose and improving the essential health care services within the region. Consequently, to improve the effectiveness of the community health nurses related to this issue and to provide counseling services pertaining to obesity, rehabilitation and marriages of relatives, are also suggested.