Türkiye`de doğal yayılış gösteren bazı Mentha L. türleri üzerine farmasötik botanik araştırmalar

Abstract

ki ÖZET Bu araştırmada Türkiye'de doğal yayılış gösteren., Mentha x piperita L. Mentha pulegium L. ve Mentha longifolia L subsp. longifolia'nm morfolojik yapılan ve uçucu yağlarının bileşimleri, aromaterapi uygulamaları için kullanılan Mentha x piperita Z,.'in iki ayrı standart uçucuyağı ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırma bitkilerinin ve Mentha x piperita L.'nin standart uçucuyağlannın GC/MS analizleri yapılmış, içerdikleri bileşikler açısından literatürlerde verilen bilgilerle ve ayrı lokalitelerden toplanan örneklerden elde edilen uçucuyağlar kıyaslanmıştır. Buna göre Çeşme ve Kuşadası'ndan toplanan Mentha pulegium L. örneklerinden elde edilen uçucuyağlann içerdikleri bileşikler literatürde geçen Mentha pulegium L. referanslarıyla parelellik göstermekte ve ortak olarak pulegon, menton, izomenton gibi ana bileşikleri avrupa standartlarında içermektedir. Mentha longifolia L. subsp. longifolia 'dan elde edilen uçucuyağda piperiton oksit, karvon ve kesin izomer şekli tespit edilememiş dihidrokarvön izomeri saptanmıştır. Literatür bilgisiyle kıyaslandığında, piperiton ve piperiton oksit gibi bileşenlerin alt tür belirtilmeksizin Mentha longifolia L.'de bulunduğu belirlenmiştir. Aynı bileşiklerin İzmir, Kemalpaşa, Nif Dağı ve Tire Güme Dağından toplanan Mentha longifolia L. subsp. longifolia örneklerinden elde edilen uçucuyağlarda da bulunduğu saptanmıştır. Daha az oranda mevcut bazı bileşiklerin ise elde edebildiğimiz bu türe ait uçucuyağ bileşimine dair tek literatürde bulunmadığı saptanmıştır.43 Son olarak Mentha x piperita L. 'den elde edilen uçucuyağ literatürde geçen verilerle kıyaslandığında ana bileşenler açısından bir paralellik kurulamamıştır. Avrupa Farmakopesine göre Mentha x piperita L.'de bulunması istenen bileşenlerin bir kısmı örneklerimizde olmakla beraber, ana komponent olan mentol yerine benzer miktarda piperiton oksit saptanmıştır. Diğer eser miktarda bulunan bileşenlerin oranlan çeşitlilik göstermektedir. Bu farkın birbirinr yakın lokaliteler olan İzmir Nif ve Güme dağlarından toplanan örneklerde bulunması bize ana bileşeni piperiton oksit olan bir Mentha x piperita ekotipinin veya kemotipinin olabileceğini düşündürmüştür. Ancak bu konuda güvenilir sonuçlar için genişletilmiş bir çalışmanın yapılmasının gerekliliği anlaşılmıştır. Elde edilen GC/MS sonuçlarına göre yurdumuzda yetişen üç Mentha L. türünden elde edilen uçucuyağlar, ana bileşenler açısından standart literatür bilgisiyle genel olarak uyumludur, ancak Mentha x piperita JL'nin uçucuyağı, ana bileşen açısından farklılıklar göstermektedir. Anadolu'da halk arasında yaygın kullanımı olan, bunun yanında günümüzde gerek geleneksel tıp yöntemlerinde, gerekse tamamlayıcı tıp uygulamaları içinde aromaterapi gibi yöntemlerde kullanılan ve ülkemizde yayılış gösteren Mentha L. türleri üzerinde yapılacak daha kapsamlı fitokimyasal araştırmalarla gerek bilimsel, gerek ekonomik açıdan daha verimli sonuçlara ulaşılabilecektir.

44 SUMMARY In this research, the morphological structure and essential oils of the Mentha longifolia L. subsp. longifolia, Mentha x piperita L. and Mentha pulegium L., which show spreading in Turkey have been studied and compared with two different standard Mentha x piperita L. essential oils which are used in aromatherapy. The essential oil in plants of this research and Mentha x piperita L. standarts have been analysed in GC/MS, and their major components have been compared with the data found in literature. It was found out that the essential oils obtained from Mentha pulegium L. has common major components with Mentha pulegium L. essential oil in literature and they both contain components such as pulegone, menthone, izomenthone. The essentrial oil from Mentha longifolia L. subsp. longifolia has piperitone oxide, carvone and dihydrocarvone isomeres. Compared with the literature data which is valid for Mentha longifolia L. essential oil without subspecies, there are some common major compounds as piperitone ve piperitone oxide.. Finally, essential oils from Mentha x piperita L. contain different compounds as major components when compared with the results in literature and in our standard essential oils although there are some common other compounds in different amounts that must be present in Mentha x piperita L. oil according to European Pharmacopeae.45 Further phytochemical studies upon Mentha L. species which are used widely in Anatolia and also both in traditional medicine and complementary medicine treatments as aromatherapy, will allow us to reach more productive results in scientific and economic means.