İmplant öncesi çene kemiklerinin kalitatif ve kantitatif özelliklerinin belirlenmesinde farklı radyografik yöntemlerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi

Abstract

95 5. ÖZET Kemik kütlesi sürekli bir yapım-yıkım döngüsü ile sabit olarak tutulmakla birlikte, zaman içinde pek çok faktörün etkisiyle mineral içeriğinde çeşitli farklılıklar meydana gelebilmektedir. Bu farklılıklardan birisi olan ve kemik mineral yoğunluğunda bir azalma ile gözlenen osteoporözün oral kemik kayıpları oluşumundaki etkisini inceleyen araştırıcıların bir kısmı iskeletsel kemik kaybının alveol kemiği ve diş eksikliğinde etkili olduğunu gösterirken (53,103,113), diğerleri böylesi bir ilişkiyi saptayamamışlardır (64,1 14). Kemik kalitesi tanımının kapsamında yer alan kemik mineral yoğunluğu, en popüler dişhekimliği uygulamalarından birisi olan dental implant planlamasında özellikle önem taşımaktadır. Bilindiği üzere, implant restorasyonun başarısı hastanın tanı ve tedavi planlamasının titizlikle yapılmasına, implantın yerleştirilme işlemine, osteoentegrasyonun sağlanmasına ve korunmasına bağlanmaktadır (57). Ancak bu işlemlerden önce gelen ilk aşama, uygun ve etkin yöntemler kullanılarak kemiğin kalite ve kantitesinin değerlendirilmesidir. Biyomekanik açıdan bakıldığında, kemiğin yaklaşık %70'inin fonksiyonel kuvvetlere karşı dayanıklı olmasına karşın kemik yoğunluğu azaldıkça implantın başarı oranının da düştüğü bildirilmektedir (57). Kemik kalitesi terimi kortikal ve trabeküler kalınlık ve kemik mineral densitesi gibi çeşitli faktörleri kapsayan bir terimdir ve kemik kalitesinin in vivo olarak96 belirlenmesinde en güvenilir teknik olması nedeniyle Dual Enerji X-Ray Absorbsiyometrisi `Altın Standart` yöntem olarak kabul edilmektedir. Günümüzde kemik mineral yoğunluğunun belirlenmesinde yararlanılan diğer yöntemler bilgisayarlı tomografi, bir referans materyal kullanılarak standart koşullarda ışınlanmış ve banyosu yapılmış konvansiyonel periapikal, panoramik ve digital radyografik yöntemlerdir. Ancak, bu yöntemlerden hangilerinin DEXA değerlendirmelerine yakın ölçümler yapabildiklerine ve kemik kalitesinin belirlenmesinde hangilerinin dişhekimlerince tercih edilmelerinin mümkün olduğuna ilişkin literatür sayısı azdır. Çene kemik yoğunluğunun karşılaştırmalı olarak değerlendirildiği, DEXA, BT, panoramik, konvansiyonel periapikal ve direkt dijital radyografi yöntemlerinin dahil edildiği çalışmamıza, implant yapımı için başvuran 34 hasta katılmıştır. Öncelikle hastaların vücutlarına ait DEXA analizleri yapılarak sonuçları `Altın Standart` olarak kullanılmıştır. Yanısıra iskeletsel kemik mineral yoğunluğu ile çene kemik mineral yoğunluğunun korelasyonunu araştırmak amacıyla, her hastanın implant uygulanacak alanların dışında sağ mandibuler angulus bölgesinde 5x5 mm.lik bir alan standart ölçüm bölgesi olarak seçilmiş ve bu alanın DEXA değerleri kaydedilmiştir. Rehber plaklar yerleştirilmiş çenelerden işaretli bölgelere ait DEXA, BT, panoramik radyografi ile konvansiyonel ve dijital periapikal görüntüler elde edilerek densitometrik analizleri yapılmıştır.97 Sonuçlar standardize yöntemlerle elde edilen panoramik radyografiler üzerinde implant uygulanacak bölgelerde yapılan optik densitometrik ölçümlerin ve aynı alanlardan BT ile elde edilen verilerin sağlıklı ve osteoporözlü hastalarda anlamlı bir farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Ayrıca, panoramik ve spiral bilgisayarlı tomografik ölçümler arasında gözlenen korelasyonun implant uygulanacak bölgelerde yapılan DEXA ölçümleriyle aynı alanlardan alınan BT değerleri arasında olduğu gibi, konvansiyonel ve dijital periapikal değerlendirmeler arasında da saptandığı gözlenmiştir.

98 6. SUMMARY The skeletal bone mass is maintained the same throughout life by continuous apposition-deposition mechanisms; however, its mineral content varies in time with effects of many factors. One of the results of these variations of skeletal mass is osteoporosis that occurs with a decrease in bone mineral density. Many researchers have investigated the adverse effects of osteoporosis on oral bone loss; some have revealed the influence of reduced skeletal bone mass on alveolar bone and tooth loss (53,103,113), whereas others have failed to demonstrate the presence of such relations (64,114). The bone mineral density is one of the major components that determine `the bone quality`, and it has a special and substantial importance in dental implant planning procedures, which are among today's most popular dental services. As it is well known, the success of implant restoration depends on meticulous diagnosis and treatment planning, proper placement of the implants, and achievement and maintenance of adequate osseointegration (57). Nevertheless, the initial important step prior to these is determination of bone quality and quantity by using appropriate and effective methods. Biomechanically, 70 % of the bone is resistant to functional forces; however, it is observed that implant success rate declines as the bone density diminishes (57). The term `bone quality` includes many factors such as cortical and trabecular thickness and bone mineral density, and in order to determine in vivo bone quality,99 Dual Energy X-Ray Absorptiometry which provides the most reliable bone mineral density measurements has been accepted as the `Gold Standard`. The other methods which are used to establish the bone mineral density are computerized tomography, conventional periapical, panoramic and digital radiographs- when exposed under standard conditions with a reference material and processed appropriately. On the other hand, there is not enough literature about which one of those methods is able to make measurements as reliable as DEXA, and which ones can be suggested to dental practitioners as effective, dependable, safe methods. Thirty four implant patients were enrolled into our study, in which DEXA, panoramic, conventional periapical and direct digital radiographs were used to determine their jaw bone densities, and to compare the measurements obtained with each method. Initially all patients underwent DEXA analysis to have their bone mineral densities established, to be used as `gold standards`. Additionally, a standard 5x5mm. area at the right mandibular angulus region was selected in each patient in order to establish the correlation between DEXA measurements of the skeletal bone and those of jaw bone; DEXA analysis was performed on that standard area for each patient. After implant locations were marked on reference guides, DEXA, CT, panoramic radiographic, conventional periapical and digital periapical images were obtained, and densitometric analyses were performed. The results have revealed that optic densitometric analysis measurements of panoramic radiographs, and CT measurements obtained from the same places were significantly different in healthy people, and patients with osteoporosis. Additionally, significant correlations were observed between panoramic and spiral CT100 measurements, as well as DEXA results of implant sites and CT measurements of the same sites. Also, conventional periopical radiographic and digital periapical radiographic densitometric measurements showed the presence of a correlation, as well.