Hemşirelerin ve kanserli hastaların ağrı değerlendirmelerinin karşılaştırılması

Abstract

ÖZET Dünya Sağlık Örgütü'nün tahminlerine göre dünyada her gün dört milyon insan kanserler nedeniyle ağrı çekmektedir. Ağrı, kanser hastalarının yaşam bütünlüğünü ve kalitesini önemli ölçüde bozar. Metastatik kanserlerin %40,00'inde, ileri kanser olgularının %90'ında orta ve şiddetli düzeyde ağrı olduğu tahmin edilmektedir (26). Bu çalışma hemşirelerin ve kanserli hastaların ağrı değerlendirmelerini karşılaştırmak ve ağrıyı değerlendirmelerini etkileyen etmenleri incelemek amacıyla tamamlayıcı ve analitik olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Uludağ Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Onkoloji Kliniği ile Bursa Onkoloji Hastanesi Yataklı Tedavi Biriminde çalışan hemşirelerin tümü (N=40) ve 01.1 1.2001 - 01.01.2002 tarihleri arasında bu kliniklere yatan araştırmanın sınırlılıklarına uyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 80 hasta oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında Hastalara Yönelik Anket Formu (Ek I), Hemşirelere Yönelik Anket Formu `(Ek II) ve hastaların ağrı değerlendirmesini yapmak amacıyla Görsel Kıyaslama Ölçeği (G.K.Ö.) (Ek III) kullanılmıştır. Hastalara Yönelik Anket Formu araştırmacı tarafından araştırmayı kabul eden hastalarla bire bir görüşülerek ağrısız oldukları bir dönemde doldurulmuştur. Araştırmacı aynı zamanda hastalara G.K.Ö.'ni nasıl kullanacakları hakkında bilgi vermiş, hastalara ağrıları olduğunda hemşireye haber vermeleri söylenmiş ve ağrılarını değerlendirmeleri istenmiştir. Hemşirelere araştırmacı tarafından G.K.Ö. hakkında bilgi verilmiş, daha sonra anket formu doldurmaları sağlanmıştır. Her hemşire G.K.Ö.'ni kullanarak iki hastanın ağrı değerlendirmesini yapması istenmiştir. Ağrı değerlendirmesini önce hasta, sonra hemşire yapmıştır. Daha sonra araştırmacı hasta ve hemşireler tarafından ölçek üzerinde gösterilen noktayı cetvel ile ölçerek (cm cinsinden) ağrı puanına dönüştürmüştür. Verilerin değerlendirilmesi Uludağ Üniversitesi Biyoistatistik Bölümünde yapılmıştır. Hasta ve hemşirelerin tanıtıcı özelliklerinin sayı ve yüzde dağılımları verilmiş, hasta ve hemşirelerin ağrı değerlendirmelerinin karşılaştırılması t testi ile, hasta ve hemşirelerin tanıtıcı değişkenleri ve ağrı puan ortalamaları arasındaki ilişki için t testi, Wilcoxon testi, Varyasyon analizi ve korelasyon yapılmıştır. Araştırma kapsamına alınan hemşirelerin %57.50`si 22-27 yaş grubunda yer almaktadır. Hemşirelerin yaş ortalaması x =27,25 +0,60 olarak bulunmuştur. Hemşirelerin %47,50'sinin 1-5 yıl arası çalışmakta oldukları ve çalışma yılı ortalamasının x=7,14 +0,60olduğu bulunmuştur. Hemşirelerin onkoloji hemşiresi olarak çalışma süresi incelenmiş ve %52,50'sinin 1-5 yıl onkoloji hemşiresi olarak çalıştıkları saptanmıştır. Araştırma kapsamına alınan hastaların %36,25'i 46-55 yaş grubunda yer almaktadır. Hastalar için yaş ortalaması x =53,49 T 6,43 olarak bulunmuştur. Hastaların %55,00'inin erkek %92,50'sinin evli ve %37,50'sinin ilkokul mezunu olduğu saptanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre hemşirelerin ve hastaların ağrı puan ortalamaları anlamlı olarak düşük bulunmuştur (t,=-3,ll, P=0,00, P<0,05), ( t2=-4,31, P2=0,00, P<0,05), (Tablo 24), (Tablo 25). Hemşirelerin ağrı şiddetlerini hastalara göre daha düşük değerlendirdikleri saptanmıştır. Araştırmada hemşirelerin ve hastaların ağrı değerlendirmelerini değiştiren değişkenler incelenmiştir. Hastaların yaşı ile verdikleri ağrı puan ortalamaları arasında yapılan istatistiksel analizde anlamlı bir ilişki olmadığı saptanmıştır (r=-0, 15, P=0,18, P>0,05) (Tablo 16). Hastaların cinsiyetlerine göre ağrı puan ortalamaları arasında yapılan istatistiksel analizde anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (t=l,07, P=0,29, P>0,05), (Tablo 17). Hastaların eğitim durumlarına göre- ağrıya verdikleri puan ortalamaları arasında yapılan varyans analizinde gruplar arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır (F=2,82, P=0,05). Ağrı deneyimi olan ve olmayan hastaların ağrı ortalamaları arasında yapılan istatistiksel analizde anlamlı bir fark saptanmamıştır (t=-0, 15, P=0,88, P>0,05), (Tablo 19). Hemşirelerin eğitim durumlarına göre her iki hastaya verdikleri ağrı puan ortalamaları arasında yapılan istatistiksel analizde lise, önlisans ve lisans mezunu hemşirelerin ağrı ortalamaları arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır (1. hasta için, F=0,00, P=1,00, PX),05; 2. hasta için F=0,09, P=0,92, P>0,05) (Tablo 20) (Tablo 21). Hemşirelerin eğitim durumlarına göre hastalara verdikleri ağrı puan ortalamaları ile hastaların ağrı puan ortalamaları karşılaştırıldığında; lise mezunu hemşirelerin 1. hastaya verdikleri ağrı puan ortalaması ile 1. hastanın ağrı puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (Z=-l,07, P=0,29, P>0,05). Lise mezunu hemşirelerin 2. hastaya verdikleri ağrı puan ortalaması ile 2. hastanın ağrı puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır (Z2=-2,32, Pı=0,02, P<0,05). Önlisans mezunu hemşirelerin her iki hastaya verdikleri ağrı puan ortalamaları ile hastaların ağrı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır (Z;ı=-2,20, P3=0,03, P<0,05; Z4=-2,90, P4=0,00, P<0,()5), (Tablo 26). Lisans mezunu hemşirelerin her iki hastaya verdikleri ağrı puan ortalamaları ile hastaların ağrı puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (Zs=-1,48, P5=0,14, P>0,05; Z()=-l,02, P`=0,31, P>0,05), (Tablo 26). 62Hemşirelerin çalışma yılı ile her iki hastaya verdikleri ağrı puan ortalamaları arasında yapılan istatistiksel analizde anlamlı bir ilişki olmadığı saptanmıştır (rı=-0,18, Pı=0,25, P>0,05, r2=-0,16; F2^Ö,34, P>0,05), (Tablo 22). Yine hemşirelerin onkoloji hemşiresi olarak çalışma süreleri ile ağrı puan ortalamaları incelenmiş ve hemşirelerin 1. hastaya verdikleri ağrı puan ortalaması ile 1. hastanın ağrı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (rı=-0,06, P=0,71, P>0,05). Hemşirelerin ikinci hastaya verdikleri ağrı puan ortalaması ile 2. hastanın ağrı puan ortalaması arasında ise olumsuz bir ilişki olduğu saptanmıştır (r2=-0,34, P2=0,03, P<0,05) (Tablo 23). Ağrı ile ilgili eğitim alan hemşirelerin her iki hastaya verdikleri ağrı puan ortalamaları ile hastaların ağrı puan ortalamaları arasında yapılan istatistiksel analizde anlamlı bir fark olmadığı (Zı=-1,78, P=0,74, P>0,05; Z2=-l,73, P2=0,08, P>0,05), ağrı ile ilgili eğitim almayan hemşirelerin hastalara verdikleri ağrı puan ortalamaları ile hastaların ağn puan ortalamaları arasında ise fark olduğu saptanmıştır (Zj-2,26, P3=0,02, P<0,05; Z4=-3,29, P4=0,00, P<0,05) (Tablo 27). Onkoloji hemşireliği ile ilgili-eğitim alan hemşirelerin her iki hastaya verdikleri ağrı puan ortalamaları ile hastaların ağrı puan ortalamaları arasında fark olduğu (Zı=-2,82, Pı=0,01, P<0,05; Z2=-2,52, P2=0,01, P<0,05); onkoloji hemşireliği ile ilgili eğitim almayanlar ise 1. hastaya tutarlı (Z3- 1,16, P3=0,25, P>0,05); 2. hastaya tutarsız (Z4=-2,83, P4=0,01, P<0,05) (Tablo 28) puan verdikleri saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda tüm hemşirelik okullarının müfredat programlarında ağrı konusuna yer verilmesi, kanser hemşirelerine ağrı ve ağrı ölçekleri ile ilgili hizmet içi eğitim programlarının hazırlanması, ağrı ölçek kullanımının yaygınlaştırılması, ağrı ve ağrı değerlendirilmesi ile ilgili araştırmaların yapılması önerilmiştir. 63

SUMMARY According to the estimations of the World Health Organisation (WHO) 4 million people all over the world suffer from pain resulted by various cancer types every day. The pains spoil the life integrity and quality of the patients. It is estimated that 40% of the metastatic cancers and 90% of the advanced cancer cases experience medium and severe level pains (26). In this study was conducted for descriptive and analytical purposes with a view to comparing the pain assessments of the nurses and canser patients and analyzing the factors affecting the pain assessments. The subject of the current study were constituted by whole nurses employed in the Oncology Clinic of Center for Health Practice and Study, Uludağ University and In-Bed Treatment Unit of Oncology Hospital, Bursa (N=40) and 80 patients staying in these clinics between the dates November 01, 2001- and January 01, 2002, who conformed to the limitations of the study and accepted fo participate in the study. Questionaire Form for Patients (Annex 1), Questionaire Form for Nurses (Annex II) and Visual Analogue Scale (V.A.S.) for pain assessment of the patients (Annex III) were used in the collection of the study data. The questionaire for patients was completed by means of face to face interview of their painless periods with the patient accepted to be involved in the study. The official conducting the study also instructed the patients as to the use of the V.A.S. and urged them to inform the nurses when they are in a painful period and requested them to assess their pains. The nurses were also informed about V.A.S. by the study official and they were enabled to fill in the form, after which they were requested to conduct pain assessments for two patients by using V.A.S. The pain assessment was performed by the patient firstly and the nurse thereafter. The study official then converted to the pain point the point indicated by the patient and nurse on the scale measuring by means of a ruler (denominated in cm). The evaluation of the data was carried out in the Department of Biostatistics, Uludağ University. The distrubition in figures and percentage of the introductory characteristics of the patients and nurses were given, and the comparison of pain assessments of the patients and nurses was performed by t test, the relation between the introductory variables and pain point averages of the patients and nurses by t test, Wilcoxon test, Variation Analysis and correlation. 64Fifty seven point fifty percent of nurses within the scobe of the study were in the 22- 27 age category. The average ages of the nurses thus was found as x =27,25 +0,60. 47,50% of the nurses was found to work for 1-5 years and average working duration was x=7,14 +` 0,60. The employment durations of the nurses in the oncology department was questioned and it was determinated that 52,50% of them has been working as an oncology nurse for 1-5 years. Thirty six point twenty five percent of the patients involved in the study were in the 46-55 age category. The average age for the patients was found to be x =53,49 + 6,43. It was detected that 55% of the patients were male. 92,50% were married and 37,50% were graduates of primary school. According to the resuls of the study, the average pain points of the nurses and patients were found to be significantly low (t=-3,ll, P,=0,00, P<0,05), (t2=7,31, P2=0,00, P<0,05), (Table 24), (Table 25). It was seen that the nurses made lower pain level assessments than the patients. The factors affecting the pain assessment of the nurses and patients were analyzed under the study. No significant relation was detected in the statistical analyses conducted between the pain point averages and ages of the patients (r=-0,15, P=0,18, P>0,05), (Table 16). No significant difference was detected also in the statisrical analyses conducted between the pain point averages and genders of the patients (t=l,07, P=0,23, P>0,05). No significant difference was found in the varient analysis conducted between the pain point averages and educational status of the patients (F=2,82, P=0,05). No significant difference was found in the statistical analysis conducted between the pain point averages of the patients having pain experience and those not (t=-0,15, P=0,88, P>0,05), (Table 19). No significant difference was seen among the pain point averages of the nurses of high school, two-year college and university graduates in the statistical anaysis conducted between the pain point averages given to both patients and educational status of the nurses (For the first patient F=0,00, P=1,00, P>0,05; For the second patient F=0,09, P=0,92, P>0,05) (Table 20), (Table 21). No significant statistical difference was observed between the pain point average given to the first patient by the nurse of high school graduate and pain point average of the first patient, when the pain point averages of the nurses given to the patients and pain point 65On the other hand, a significal difference was found between the pain point average given to the second patient by the nurse of high school graduate and the pain point averages of the second patient (Z2=-2,32, P2=0,02, P<0,05). A significant difference was found between the pain point averages given to both patients by the nurses of two-year college graduates and pain point averages of the patients (Z3=-2,20, P3=0,03, P<0,05; Z4=-2,90, P4=0,00, P<0,05), (Table 26). No significant difference was found between the pain point averages given to both patients by the nurses of university degree and pain point averages of the patients (Z5=-l,48, P5=0,14, P>0,05 Z6=-l,02, P6=0,31, P>0,05), (Table 26). No significant relation was found in the statistical analysis conducted between the work experience of the nurses and pain point averages given to both patients (ri=-0,18, P,=0,25, P>0,05, r2=-0,16, P2=0,34, P>0,05), (Table 22). No significant statistical relation was observed between the pain point averages given to the first patient by the nurses and pain point averages of the first patient, in the anaysis of working durations of the nurses as an oncology nurse and pain point averages (ri=-0,06, Pi=0,71, P>0,05). A negative relation, however, wes detected between the pain point average given to the second patient by the nurses and pain point average of the second patient (r2=-0,34, P2=0,03, P<0,05) (Table 23). No significant difference was found in the statistical analysis between the pain point averages given to both patients by the nurses trained on the pain and pain point averages of the patients (Z,=-l,78, Pi=0,74, P>0,05; Z2=-l,73, P2=0,08, P>0,05). But, on the other hand, a significant difference was found between the pain point averages given to both patients by the nurses not trained on the pain and pain point averages of the patients (Z3=-2,26, P3=0,02, P<0,05; Z4=-3,29, P4=0,00, P<0,05) (Table 27). A difference was detected between the pain point averages given to both patients by the nurses trained on the oncology service and pain point averages of the patients (Zi=-2,82, Pi =0,01, P<0,05; Z2=-2,52, P2=0,01, P<0,05). But it was determinated that the nurses not trained on the oncology service gave consistent points to the first patient (Z3=-l,16, P3=0,25, P>0,05); but inconsistent points to the second patient (Z4=-2,83, P4=0,01, P<0,05) (Table 28). In line with these results, inclusion of the pain topic into the curriculum of all schools, arrengement of in-service training programs for cancer nurses concerning pain and pain 66measurement, diffusion of use of pain measurement and realization of studies on pain and pain assessment are recommended. 67