Achillea L. cinsinin `Millefolium Seksiyonu` üzerinde farmasötik botanik yönünden araştırmalar

Abstract

98 ÖZET Bu çalışmada, Türkiye'de yayılış gösteren Achillea L. cinsinin Millefolium seksiyonunda yer alan ve farklı lokalitelerden toplanan 7 takson [{A.latiloba Ledeb.ex. Nordm, A.grandifolia Friv., A.millefolium L. subsp. pannonica (Scheele) Hayek,, A.millefolium L. subsp. millefolium A.setacea Waldst.& Kit., A.crithmifolia Waldst.& Kit, A.kotschyi Boiss.subsp. kotschyi, A.nobilis L.subsp. nielrechii (Kerner) Formânek, A.nobilis L.subsp. sipylea (O.Schwarz) Bâssler] araştırma materyeli olarak seçilmiştir. Bu taksonlara ait etnobotanik, taksonomik, sitolojik, kimyasal ve farmakolojik bilgiler derlenmiş, taksonların morfolojik özellikleri ve yayılışlarına ait gözlemler, orijinal fotoğraflarla sunulmuştur. A.setacea, A.crithmifolia, A.nobilis L.subsp. nielrechii ve endemik A.nobilis L.subsp. sipylea taksonlarının sitolojik incelemeleri yapılarak kromozom sayılan n=9 olarak belirlenmiştir. Taksonlann içermiş olduğu uçucu yağların miktarları ve ana bileşenleri saptanmıştır. En yüksek uçucu yağ veriminin Eskişehir'den toplanmış olan A.nobilis subsp. neilrechifye ait olduğu görülmüştür (% 1.8). A.millefolium L. subsp. pannonica uçucu yağında 1,8-cineole (%43.3), A.millefolium L. subsp. millefolium uçucu yağında ise artemisia alcohol (%37.2) ana bileşenler olarak belirlenmiştir. Farklı 7 lokaliteden toplanmış olan A.setacea uçucu yağlarının ana bileşeni 1,8-cineole (%34.4-48.5) olmakla beraber, Sivas'tan toplanmış olan A.setacea uçucu yağının ana bileşeninin camphor (%30.2) olduğu ve koyu mavi renkli uçucu yağının chamazulene içerdiği bulunmuştur. A.crithmifolia uçucu yağında cis-ascaridole (%27.2), A.kotschyi Boiss.subsp. kotschyVûe 1,8-cineole (%20.8) ana bileşenlerdir. Eskişehir'den toplanmış olan A.nobilis subsp.neilrechii uçucu yağında ana bileşen 1,8-cineol (%17.0) iken, Burdur' dan toplanmış olan aynı alttürün uçucu yağında ana bileşenin piperiton (%16.3) olduğu bulunmuştur. Endemik A.nobilis subsp. sipylea uçucu yağında ise fragranol (%19,3) ana bileşen olarak saptanmıştır.99 Elde edilen uçucu yağların invitro antibakteriyel aktivite incelemesi, 3 gram- pozitif (Staphylococcus aureus ATCC 653 8/P, Staphylococcus epidermidis ATCC 12228, ve Enterococcus faecalis ATCC 29212), 5 gram-negatif (Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853, Enterobacter cloacae ATCC 13047, Escherichia coli ATCC 29998 Proteus vulgaris ATCC 6897 ve Salmonella CMM 5445) bakteri için ayrıca Candida albicans ATTC 10239 mantarı için Broth dilüsyon yöntemlerinden mikrodilüsyon metodu ile yapılmıştır. Bu uçucu yağların düşük konsantrasyonlarda bile antibakteriyel ve antifungal aktiviteye sahip oldukları saptanmıştır. Ege Bölgesi'nde halk arasında karın ağrılarında kullanılan endemik A.nobilis subsp. sipylea total ekstresinin, sıçan duodenumunda muhtemelen kalsiyum akımını inhibe ederek antispazmodik etki gösterdiği saptanmıştır.

100 SUMMARY Achillea L. genus belonging to Millefolium Section, distributed in Turkey with 7 taxons {A.latiloba Ledeb.ex. Nordra, A.grandifolia Friv., A.millefolium L. subsp. pannonica (Scheele) Hayek, A.millefolium L. subsp. millefolium A.setacea Waldst.& Kit., A.crithmifolia Waldst.& Kit, A.kotschyi Boiss.subsp. kotschyi, A.nobilis L.subsp. nielrechii (Kemer) Formânek, A.nobilis L.subsp. sipylea (O.Schwarz) Bâssler) from different localities are examined in this study. Ethnobotanical, taxonomical, cytological, chemical and pharmacological data concerning these taxons were compiled; morphological properties and observations on their distribution were given with original photographs. Cytological investigations were performed on the taxons A.setacea, A.crithmifolia, A.nobilis L.subsp. nielrechii and an endemic A.nobilis L.subsp. sipylea, the number of the chromosomes were found to be nine (n=9). Constituents and quantities of essential oils obtained from these species were examined. The specie that contain the maximum amount of essential oil was A. nobilis subsp. neilrechii (1.8%) collected from Eskişehir Turkey. Vox A.millefolium L. subsp. pannonica, 1,8-cineole (43.3%) and for A. millefolium L. subsp. millefolium artemisia alcohol (37.2%) was found as the major component. The essential oil of A. setacea was examined from 7 different locations, except the one, collected from Sivas with dark blue essential oil, 1,8 cineole (34.4- 48.5%) was found to be the major component. A.setacea distributed in Sivas that consisted chamazulene and the major component was found to be camphor (30.2%). The major components were cis-ascaridol (27.2%) for A crithmifolia and 1,8- cineole (20.8%) for A. kotschyi Boiss. subsp. kotschyi. A. nobilis subsp. neilrechii collected from Eskişehir, had 1,8 cineole (17.0%) as a major component while the same species collected from Burdur had piperiton (16.3%) as a major component. Fragranol (19.3%) was major component for the endemic A. nobilis subsp. sipylea.101 All of the the essential oils obtained with hydrodistillation, were tested for in vitro antibacterial activity for 3 gram-positive {Staphylococcus aureus ATCC 6538/P, Staphylococcus epidermidis ATCC 12228, ve Enterococcus faecalis ATCC 29212), 5 gram-negative (Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853, Enterobacter cloacae ATCC 13047, Escherichia coli ATCC 29998 Proteus vulgaris ATCC 6897 ve Salmonella CMM 5445) bacteria. Moreover, Candida albicans ATTC 10239 fungus was investigated with microdilution method among the Broth dilution methods. The essential oils showed antibacterial and antifungal effect even with low concentrations. An endemic plant A.nobilis subsp. sipylea is being used for stomach aches ethnobotanically, the mechanism of the antispasmodic activity of the total extract in rat duodenum was observed as inhibition of calcium flow.