Şizofrenik bozukluğu olan bireylerin ailelerine verilen psikoeğitimin etkinliğinin değerlendirilmesi

Abstract

185 ÖZET Araştırma, şizofrenik bozukluğu olan bireylerin yakınlarını hastalık hakkında bilgilendirmek, tedaviye uyumlarım arttırmak, hastalıkla başa çıkma yeteneklerinde olumlu değişiklikler sağlayarak hastalık tekrarlarım azaltmak ve aile işlevselliğini arttırmak amacıyla planlanmış ve uygulanmıştır. Ön test-son test kontrol gruplu deneysel nitelikte düzenlenen bu araştırma, Mart- Ağustos 2004 tarihleri arasında Manisa ve İzmir illerinde yürütülmüştür. Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi genel polikliniği ve Ege Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Psikoz birimine başvuran, şizofreni tanısı almış, klinikte standart tedavisi yapılmış, ayaktan tedavi gören hasta yakınları araştırmanın evrenini, araştırmacının belirlediği kriterleri karşılayan ve araştırmaya katılmayı kabul eden hasta yakınları araştırmanın önemini oluşturmuştur. Psikoeğitim programına katılmayı kabul eden 31 hasta yakım deney, kabul etmeyen 3 1 hasta yakım ise kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Deney ve kontrol grubu hasta yakınlarına eğitim öncesi ve sonrası, Hasta Yakınlarını Tanıtıcı Bilgi Formu, Şizofrenik Bozukluk Hakkında Bilgi Düzeyi Belirleme Formu, Aile Değerlendirme ölçeği (A.D.Ö.), Stresle Başa çıkma Tarzları Ölçeği (S.B.T.Ö.) ve deney grubu hasta yakınlarına eğitimin etkinliğini değerlendirmek amacıyla, eğitim sonrası Memnuniyet Belirleme Formu ve Grup Sonrası Değerlendirme Formu uygulanmıştır. Deney grubu hasta yakınlarına 2' şer saatlik toplam 14 oturumdan oluşan (28 saatlik) psikoeğitim programı uygulanmış olup, araştırmanın uygulaması bittikten sonra, kontrol grubundaki hasta yakınlarıyla da, yaklaşık 2 saat süren bir psikoeğitim grubu yapılmıştır.186 Araştırmamızda deney grubunda yer alan hasta yakınlarının yaş ortalaması X= 45.87+12.66, kontrol grubu hasta yakınlarının X = 43.96± 12.19'dur. Deney ve kontrol grubundaki hasta yakınlarının yarısından fazlasının kadın, büyük bir çoğunluğunun (%80.6) evli ve yarısından fazlasının hastanın ebeveyni (%58.1) rolünde olduğu saptanmıştır. Her iki gruptaki hasta yakınlarının %35.5'inin okur yazar/ilkokul mezunu olduğu, çoğunlukla ev hanımı, memur ve emek H statüsünde dağılım gösterdikleri ve herhangi bir işte çalışmadığı görülmektedir. Eğitim öncesinde deney ve kontrol grubu hasta yakınlarının şizofrenik bozukluk hakkındaki bilgi değerlendirme formu, Aile Değerlendirme Ölçeği (A.D.Ö), Stresle Başetme Tarzları Ölçeği (S.B.T.Ö.) alt ölçek puan ortalamaları arasında fark bulunmamıştır. Eğitim sonrasında deney ve kontrol grubu hasta yakınlarının şizofrenik bozukluk hakkındaki bilgi değerlendirme formu ve A.D.Ö puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunurken (îbdf = 22.43, t a.d.ö = 2.98 PO.001), S.B.T.Ö. alt ölçek puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır. Eğitim sonrasında, deney grubu hasta yakınlarının şizofrenik bozukluk hakkındaki bilgi değerlendirme formu, A.D.Ö, S.B.T.Ö. alt ölçek puan ortalamaları eğitim öncesine göre farklılık göstermiş, bu fark şizofrenik bozukluk hakkındaki bilgi değerlendirme formu ve Aile Değerlendirme Ölçeği (A.D.Ö)'nde anlamlı bulunurken (tBDF = 25.85 PO.001, t A.D.Ö = 3.18 PO.005), S.B.T.Ö. alt Ölçeklerinde anlamlı bulunmamıştır. Tüm bulgular sonucunda, hasta yakınlarına yönelik kapsamlı, düzenli ve sürekli psikoeğitim programlan uygulandığında, hasta yakınlarının şizofrenik bozukluklara yönelik bilgi düzeylerinin artacağı ve bu doğrultuda aile işlevlerinde olumlu yönde bir değişikliğin olacağı ortaya konmuştur.

187 SUMMARY The study was designed for assessing the effects of a psychoeducation program on the relatives of schizophrenia patients. The goals of the program were informing the relatives, increasing their compliance to treatment, reducing the frequency of relapses by developing their coping capabilities and increasing the functionality of the family. The study was a test-retest controlled trial. The trial and control groups were recruited from outpatient clinics of Manisa Mental Health and Disorders Hospital and Psychotic Disorders Division of Ege University Hospital Psychiatry Department. All of the participants were relatives of schizophrenia who were treated with the standard protocols of these two clinics. The study sample was consisted of 31 relatives who met the inclusion criteria and accepted to participate as a trial group and 31 relatives as a control group who were chosen from the relatives that had refused to participate. The trial and control groups were evaluated with a demographic information questionnaire, Assessment of Information on the Schizophrenic Disorder Questionnaire, Family Evaluation Scale (FES), Style of Coping with Stress Scale before and after the education program. After the psycoeducation program the trial group was also assessed with a posteducation satisfaction questionnaire. The relatives in the trial group had participated in 14 sessions (each session 2 hours) and after the completion of the study the relatives in the control group had also take part in a 2 hour psychoeducation program. The mean age of the trial group was 45.87± 12.66 and the mean age of the control group was 43.96± 12.19. More than half of the relatives in two groups were females and most of them were married (% 80.6) and more than half (%58.1)were parents of the patients. In both groups % 35.5 of the relatives had an education duration188 less than six years. Most of the participants were housewives, retired or government officials. There were no significant differences between two groups in any scale before the education program. After the education program, there was significant differences between two groups on the Assessment of Information on the Schizophrenic Disorder Questionnaire (t= 22.43, P< 0.001)) and FES ( t= 2.98, P< 0.001). There was no significant difference between two groups on the Style of Coping with the Stress Subscale. In the trial group there were differences between pre and post education performances of three scales. The differences were significant on FES ( t=3.18, P< 0.005) and the Assessment of Information on the Schizophrenic Disorder Questionnaire ( t= 25.85, p< 0.001) but the difference was not significant on the Style of Coping with the Stress Subscale. The results of the current study indicate that a comprehensive and regular psychoeducation program may increase the knowledge of relatives of schizophrenia patients and may have a positive impact on functionality of the family.