Tavuklarda uzun süreli kaptopril uygulamasının kardiyovasküler parametreler üzerine etkileri

Abstract

VII. ÖZET Fiziksel, kimyasal ve hormonal stimuluslar endotel hücrelerinden NO(Nitrik oksid), PGI2 (Prostasiklin), endotelin 1, anjiotensin ve siklooksijenaz ürünü vazokonstriktör maddelerin salınımına yol açmaktadır. PGI2 ve PGE2 gibi vazodilatör prostaglandinler ve EDRF/NO kan akım hızının artması ile aktive olan ve atherosklerotik plakların yerleşim yerlerinin belirleyicisi olan wall shear stres'i (damar sürtünme stresi) azaltarak damar duvan üzerinde koruyucu etki yapmaktadır. Atheroskleroz, yaşlılık, hipertansiyon ve sigara içimi gibi durumlarda EDRF (NO) ve PGI2 salınımı azalmakta ve damann gevşeme fonksiyonları zayıflamakta, vasküler düz kas proliferasyonu artmaktadır. Ayrıca lokal vasküler RAS gibi önemli bir sistem de son ürünü olan anjiotensin H'nin büyümeyi artırıcı etkisi sonucu damar mediyal kabaka kalınlığı artışına katkıda bulunmaktadır. Memelilerde yapılan çalışmalarda uzun süreli ACE (Anjiotensin Konverting Enzim) inhibitörü kullanılması ile endotelyum bağımlı gevşemelerin düzeldiği, kan basıncının düştüğü, myokard hipertrofisi ve damar mediyal tabaka kalınnığınm azaldığı, vasküler duvarda elastin tabakasının korunduğu gösterilmiştir. Tavuklarda da yapısal olarak sığırlardakine benzeyen anjiotensin II vardır ve katekolaminler aracılığı ile pressor, kendi reseptörleri üzerinden direk depresör olmak üzere bifazik cevaba yol açmaktadır. Tavuklarda endotel hücrelerinden memelilerdeki EDRF (NO)'ye benzer bir substans salgılandığı ve anjiotensin ü'nin vazodilatör etkilerine aracılık ettiği gösterilmiştir. Vasküler endotel hücreleri ve düz kas hücrelerinde anjiotensin II reseptörleri bulunmaktadır. Tavuklarda yapısal olarak yüksek sempatik aktivite, yüksek kan basıncı ve erken atheroskleroz eğilimi vardır. Bu cinste adrenerjik sistem bir pressor sistem olarak RAS'inden daha önemlidir. Bu çalışmada erken yaşlardan itibaren başlanıp uzun süreli kullanılan bir ACE inhibitörünün kan basıncı, atheroskleroz, kalp hipertrofisi, damar mediyal tabaka kalınlığı, kan elektrolitleri ve kan lipidleri üzerindeki etkisini araştırmayı ve izole 76edilen tavuk torasik aoıtasının çeşitli kasıcı ve gevşetici ajanlara cevaplannı test etmeyi amaçladık. Çalışmada kullanılan denekler Brolier cinsi, erkek tavuklardı. Denekler 3 haftalıktan itibaren iki gruba ayrılarak birinci gruba normal içme suyu ve ikinci gruba içme sularına katılarak %01 lik kaptopril uygulandı. 8 hafta sonra deneysel çalışmaya geçildi. Çalışmada deneklerin ağırlık artışları, kan basıncı değerleri, kalp ağırlıkları ölçüldü. İzole torasik aortanın in vitro şartlarda izometrik kasılmaları kaydedildi. Torasik aorta kesitlerinin histopatolojik değerlendirilmesi yapıldı. Alınan kan örneklerinden biyokimyasal olarak kan elektrolitleri ve kan lipidleri çalışıldı. İstatistiksel değerlendirmelerde Student `t` testi kullanıldı. Kaptopril ve Kontrol grupları arasında vücut ağırlıkları açısından anlamlı fark elde edilmedi, (sırasıyla ortalama; 920.5±174.4 ve 948.1±188.6gr). Kalp ağırlıkları (sırasıyla ortalama; 4.52±0.83gr ve 5.47±0.89gr P<0.01) ve kalp ağırlığı/ vücut ağırlığı oranlan ise (sırasıyla ortalama; 0.49±0.05 ve 0.58±0.048 P<0.001) anlamlı olarak farklıydı. Kan basıncı Kaptopril grubunda anlamlı olarak düşük (94.3±4.0 ve 132.1+13.4 P<0.001) bulunmuştur. Her iki grup arasında Phe (Fenilefrin) maksimum kasılmaları (413.4±56 ve 501. 6+63. lmg), Phe EC50 değerleri 8.5±2.6xlO-7M ve 18.8±24.2xl0-7M), Iso (Isoproterenol) gevşemeleri (%52.3 ve %49.4) NaNÛ2, papaverin gevşemeleri (her iki grupla %100) farklı değildi. Anjiotensin II ve bradikinin'e her iki grupta da cevap alınamamıştır. Biyokimyasal olarak kan elektrolitleri ve kan lipidleri gruplar arasında farklı değildir. Histopatolojik tetkiklerde her iki gruptan elde edilen torasik aorta segmentlerinin oküler mikrometre ile ölçülen mediyal kalınlıkları anlamlı olarak farklı (Kaptopril grubu için 98.8±14fi ve Kontrol grubu için 203.6±27.4n P<0.0001) bulunmuştur. Işık mikroskopik değerlendirmede ise Kontrol grubundan elde edilen kesitlerde intima tabakasında monositik infıltrasyon, lipid yüklü hücreler, fibroblastik hücre proliferasyonu ve elastik liflerde parçalanma şeklinde atheroskleroz başlangıç 77lezyonlan ile uyumlu bulgular tesbit edilmiştir. Kaptopril uygulanan grupta ise bu bulgular saptanmamıştır. Memelilerde ACE inhibitörlerinin kullanılması kan basıncını düşürmede ve kardiyak hipertofiyi önlemekte etkindir. Bu çalışmada aynı etkinliğin tavuklar için de söz konusu olduğu gösterilmiştir. Yüksek adrenerjik aktiviteye sahip bir cins olan tavuklarda anjiotensin II'nin adrenerjik sistem aracılığıyla vazopressör etki göstermesi pressor etkinlik açısından adrenerjik sistemi RAS sisteminden daha önemli kılmaktadır. Fakat bu çalışmada uzun süreli ACE inbibitörü kullanmakla kan basıncı düşmüş, kardiyak hipertrofi gelişmesi ve aorta mediyal kalınlığı artışı önemli ölçüde engellenmiştir. Bu nedenle tavuklarda yüksek adrenerjik aktivite oluşmasına RAS'nin önemli katkısı vardır. Memelilerde kaptopril ve diğer ACE inhibitörleri ile yapılan çalışmalarda kan basıncında düşme ve damar mediyal kalınlığında azalma olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada, benzer şekilde tavuklarda da erken yaşlardan itibaren uzun süreli ACE inbibitörü kullanılmasının kardiyak hipertrofi ve damar mediyal kalınlığı artışını önlemede önemli ölçüde etkili olduğu gösterilmiştir. Ayrıca ACE inbibitörü uygulaması hipertansiyon ve yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan damar duvarındaki elastik tabakanın kaybım önlemektedir. Elastik liflerin kaybının önlenmesi yaşla birlikte artan arteriyel katılığın önlenmesi açısından önemlidir. Tavuklarda uzun süreli ACE inhibitörü kullanılması kan elektrolit ve lipid değerleri üzerine etki etmemiştir. 78