Alkol ve madde bağımlılarında öğrenilmiş güçlüğün incelenmesi

Abstract

156 ÖZET Alkol ve madde bağımlılığında, tedavi amaçlarından birisi `tekrar alkol ve madde kullanmayı önleme` çalışmasıdır. Tedavi programı içinde biyolojik (ilaç tedavisi), ruhsal tedavi, bağımlının toplumla birleşip bütünleşmesini, uyumunu, çalışmasını düzenleyen uyarlama girişimleri yer alır. Nüks önleme programı da alkol ve madde bağımlılıklarında uygulanabilen bilişsel davranışsal bir tedavi sürecidir. Bu çalışma alkol ve madde bağımlıların öğrenilmiş güçlülüklerini belirlemek amacıyla planlanmış ve uygulanmıştır. Bu araştırma ön test - son test uygulanan yan deneysel nitelikte bir çalışma olarak yapılmıştır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Birimi ve Manisa Ruh Sağdığı ve Hastalıkları Hastanesi AMATEM'de 1 Mayıs 2005- 31 Ağustos 2005 tarihleri arasında yatarak tedavi gören alkol ve madde bağımlılığı hastalan araştırmanın evrenini, bu evrenden sınırlamalara uyan 118 hasta araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, Hastalan Tanıtıcı Bilgi Formu, Rosenbaum'un Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeği (RÖGÖ) ile gerekli izinler alındıktan sonra, yatarak tedavi gören hastalara klinik tedavi öncesi ve sonrasında öğrenilmiş güçlülük ölçeği uygulanarak toplanmıştır. Araştırmada veriler, sayı ve yüzde dağılımları, Independent Sample T testi, Paired Sample T testi, One Way ANOVA ve ileri varyans analizi kullanılarak değerlendirilmiştir. Hastaların yaş gruplarının, cinsiyetlerinin, medeni durumlarının, eğitim durumlarının, mesleklerinin, gelir düzeylerinin, sosyal güvencelerin, en uzun süre yaşadığı yerleşim biriminin öğrenilmiş güçlülük ölçeği puan ortalamaları ile ilişkisi olmadığı saptanmıştır. Hastaların çalışma durumlarına göre öğrenilmiş güçlülük puanlarının farklılık gösterdiği, çalışan hastaların çalışmayanlara göre öğrenilmiş güçlülük puan ortalamalarının yüksek olduğu saptanmıştır.157 Hastaların tıp dışı kişilere başvurma durumları, başka bir ruhsal hastalığı olma, daha önce alkol/madde bağımlılığı tedavisi için hastaneye yatma durumları, daha önce alkol/madde bağımlılığına ilişkin toplantıya katılma durumları, yatış isteği durumlarının öğrenilmiş güçlülük ölçeği puan ortalamaları ile ilişkisi olmadığı saptanmıştır. Hastaların öğrenilmiş güçlülük puan ortalamaları ile yatış süreleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır. Bu farklılığın 31-50 gün yatan hastaların öğrenilmiş güçlülük ölçeği puan ortalamasının, 1-15 gün yatan hastalardan daha yüksek olduğu bulunmuştur. Hastaların klinik tedavi öncesi (ön test) ve klinik tedavi sonrasında (son test), öğrenilmiş güçlülük ölçeğin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Nüks önleme programına katılan hastaların klinik tedavi öncesi (ön test) ve klinik tedavi sonrası (son test) öğrenilmiş güçlülük ölçeğin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur. Nüks önleme programına katılmayan hastaların klinik tedavi öncesi (ön test) ve klinik tedavi sonrası (son test) öğrenilmiş güçlülük ölçeğin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Nüks önleme programına katılma durumlarının klinik tedavi öncesi (ön test) ve klinik tedavi sonrası (son test) öğrenilmiş güçlülük ölçeğin puan ortalamaları arasında oldukça anlamlı bir fark bulunmuştur. Tüm bulgular doğrultusunda, hastaların yaşadıkları ruhsal ve toplumsal zorluklarla baş etmeleri, nüksleri ve tekrar yatışları önlemek için problem çözme becerileri, stresle baş etme becerileri, öfke yönetimi ve kişilerarası ilişki becerileri, bilişsel davranışsal teknikler gibi beceri alanlarım içeren kapsamlı, düzenli ve sürekli eğitim programlarının uygulanması önerilmektedir.

158 SUMMARY One of the treatment goals in alcohol and drag dependence is the study of `prevention the reuse of alcohol and drug`. The treatment program includes biological (drug treatment), mental treatment, and the adaptive attempts that regulate the integration, accommodation, and communication of the dependent with the society. Relapse prevention program is also a cognitive-behavioral treatment course that can be utilized in alcohol and drug addicts. This study was planned and implemented with the purpose of determining the learned resourcefulness of alcohol and drug addicts. The research was conducted as a quasi-experimental study including pretest and posttest Whereas the universe of the study was constituted by those alcohol and drug addicts hospitalized in Ege University Medical School Hospital Psychiatry Department, The Treatment Unit for Alcohol and Drug Dependency and Manisa Mental Health and Disorders Hospital, The Treatment Center of Alcohol and Drug Dependency (AMATEM) between 1st May and 31st August 2005, 118 patients from this universe that met the study limitations constituted the sampling of the research. After having the required consents in relation to Patient Identification Form and Rosenbaum's Learned Resourcefulness Scale (RLRS), the data were collected by applying the learned resourcefulness scale to the hospitalized patients before and after clinical treatment. The data of the research were assessed by employing number and percent distributions, Independent Sample T test, Paired Sample T test, One Way ANOVA, and advanced variance analysis. No significant relationship was found between the mean score in the learned resourcefulness scale and age groups, sexualities, marital statuses, education levels,159 occupations, income levels, social assurances, and the settling units where the longest lifetime was spent. It was detected mat the learned resourcefulness scores were varied according to the patients' employment statuses since the employed patients had higher learned resourcefulness mean scores than those not working. No relationship was detected between mean scores of the learned resourcefulness scale and the will of patients for hospitalization as well as the situations where patients apply to non-medical persons, have another spiritual disease, have a history of hospitalization for alcohol/drug dependency treatment, have a previous experience of attending a meeting relating to alcohol/drug dependency. A statistically significant difference was detected between mean scores of the learned resourcefulness of patients and the hospitalization period. The mean scores of the learned resourcefulness scale of those patients who had 31-50 days of hospitalization were higher than that of those who had 1-15 days of hospitalization. There was no statistically significant difference among mean scores of the learned resourcefulness scale of patients before clinical treatment (pretest) and after clinical treatment (posttest). There was a statistically significant difference between pretest (before clinical treatment) and posttest (after clinical treatment) means scores of the learned resourcefulness scale of patients who participated in the relapse prevention program. However, there was no statistically significant difference between pretest (before clinical treatment) and posttest (after clinical treatment) mean scores of the learned resourcefulness scale of patients who did not participate in the relapse prevention program.160 There was a highly significant difference between mean scores of the learned resourcefulness scale before clinical treatment (pretest) and after clinical treatment (posttest) regarding the participation in the relapse prevention program. In direction with all these findings a comprehensive, regular, and continuous education program is recommended to facilitate patients to cope with the spiritual and social difficulties they experience as well as to empower their skills in problem solving, coping, anger management and interpersonal relationships, and cognitive-behavioral techniques in order to prevent relapses and rehospitalizations.