Diyabetli hastalarda planlı eğitim programının sağlık inancına ve diyabet yönetimine etkisinin incelenmesi

Abstract

BÖLÜM VIÖZETDiyabetli Hastalarda Planlı Eğitim Programının Sağlık İnancına ve Diyabet YönetimineEtkisinin İncelenmesiBu araştırma, diyabetli hastalarda uygulanan planlı eğitim programının sağlık inancınave diyabet yönetimine etkisini incelemek amacıyla planlanmış, ?girişim uygulanmayankontrol grubu ile zaman dizisi? modelinde yarı deneysel bir araştırmadır.Araştırma Ekim 2005- Temmuz 2006 tarihleri arasında Türk Diyabet Cemiyeti DenizliŞubesi'nde yeni kayıt yaptıran, araştırma kriterlerine uygun toplam 220 Tip 2 diyabetli, hastaevreninden, araştırmaya istekli 50 deney, 50 kontrol hastası olmak üzere toplam 100 hastaaraştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama araçları olarak ?DiyabetliHastaların Tanıtıcı Özelliklerini Belirleme Formu?, ?Diyabet Hastalarında Sağlık İnançModeli Ölçeği?, ?Diyabet hastalarında Diyabet Yönetimine İlişkin Öz-etkililik Ölçeği?,?Metabolik Kontrol İzlem Formu?, ?Planlı Diyabet Eğitim Kitapçığı? kullanılmıştır. Her ikigruba ön izlemle birlikte toplam dört izlem yapılmıştır. Ön izlem sonrası deney grubuna planlıeğitim programı uygulanmıştır. Araştırma kapsamına alınan deney ve kontrol gruplarıarasında sosyo demografik özellikleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farkbulunmamış (p>0.05) her iki grubun homojen olduğu saptanmıştır. Planlı eğitim programıöncesindeki ön izlemde deney ve kontrol grupları arasında hastalığa ilişkin sağlık inançları,öz-etkililik algıları ve metabolik kontrol değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılıkolmadığı saptanmıştır (p>0.05). İzlemlere göre deney grubu hastalarda son üç izlemde sağlıkinanç puan ortalamalarında istatistiksel olarak anlamlı değişim olduğu (p<0.01), kontrol grubuhastalarda ise değişimin istatistiksel olarak anlamsız olduğu saptanmıştır (p>0.05). Deneygrubu hastaların son üç izlemde öz-etkililik puan ortalamaları değişimi istatistiksel olarakanlamlı iken (p<0.01), kontrol grubu hastalarda istatistiksel olarak anlamsızdır (p>0.01).İzlemlere göre metabolik kontrol değerlerindeki değişimler incelendiğinde; AKŞ, TKŞ,HbA1c, sistolik ve diastolik kan basıncı değerlerinde izlemlere göre istatistiksel olarak ikigrup arasında anlamlı bir fark saptanırken (p<0.01), Trigliserid, HDL, Total kolesterol veBKİ'si değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir (p>0.01).Deney grubu hastalarda sağlık inançları ile öz-etkililik puan ortalaması arasında yüksekderecede korelasyon olduğu belirlenmiştir (p<0.01). Eğitimi yüksek olan, tedavi ve diyeteuyumu iyi olan, kan şekeri ölçümü ve egzersiz yapan hastaların sağlık inanç puan ortalamalarıve öz-etkililik puan ortalamalarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: diyabete mellitus, sağlık inancı, öz-etkililik algısı, diyabet yönetimi,metabolik kontrol

ABSTRACTEffectiveness of A Planned Education Program on Health Belief and DiabetesManagement of Patients With Diabetes.This study is a quasi- experimental research in the model of `time series with controlgroup without intervention` that has been planned for the purpose of examining the effect of aplanned educational program on the health beliefs and diabetic management of diabeticpatients.The research was conducted between October 2005 and July 2006 with a total of 100Type 2 diabetic patients from the patient population of 220 who were newly registered withthe Denizli Province of the Turkish Diabetes Society, who met the research inclusion criteriaand were willing to participate in the research and who were divided into two groups of 50each, with 50 experimental group and 50 control group patients. The research data werecollected using `Form for the Determination of Diabetic Patients' Descriptive Characteristics,``Health Belief Model Scale? in Diabetic Patients, `Self-Efficacy Scale of DiabetesManagement for people with type 2 Diabetes Mellitus,` `Metabolic Control MonitoringForm,` and `Planned Diabetes Education Booklet.` A total of four monitoring times includingthe initial monitoring were conducted with both groups. After the initial monitoring theexperimental groups were given the planned educational program. No statistically significantdifference was found between socio-demographic characteristics of the experimental andcontrol groups (p>0.05) which shows the homogeneity of both groups. There was also nostatistically significant difference found between the experimental and control groups at thefirst monitoring before the planned teaching program for health beliefs about illness, self-efficacy perceptions and metabolic control values (p>0.05). Based on the monitoring resultsthe experimental group patients had a statistically significant change in their mean healthbelief score at the last three month monitoring (p<0.01), but there was no statistically changein the control group patients (p>0.05). There was also a statistically significant change in theexperimental group patients' self-efficacy mean score at the end of the last three monthmonitoring (p<0.01), but the change in the control group was not statistically significant(p>0.01). In the examination of the changes in metabolic control values during the monitoringtimes, statistically significant differences were determined between the two groups for FBS(Fasting Blood Sugar), non-fasting BS, HbA1c, and systolic and diastolic blood pressurevalues (p<0.01), but not for Triglycerides, HDL, Total cholesterol and BMI values (p>0.01).A strong correlation was found between the experimental group patients' health beliefs andself-efficacy mean scores (p<0.01). Those with high educational level, who were well-adjusted to their treatment and diet, checked their blood glucose and exercised were found tohave higher health belief and higher self-efficacy mean scores.Key words: diabetes mellitus, health belief, self-efficacy perception, diabetes management,methabolic control