Doğum sonu dönemde kadınların modern aile planlaması gereksinimleri ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZETDOĞUM SONU DÖNEMDE KADINLARIN MODERN AİLE PLANLAMASI GEREKSİNİMLERİ VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİAmaç: Bu araştırmada, son iki yılda doğum yapan 15-49 yaş arası evli kadınların doğum sonu dönemde modern aile planlaması yöntem gereksinimleri ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Kesitsel analitik olarak planlanmış bu çalışmanın evrenini, 75. Yıl, Cengizhan ve Alpaslan mahalle muhtarlıklarına kayıtlı, son bir yılda doğum yapan kadınlar oluşturmuştur. Çalışmanın örneklemini Mahalle muhtarlıkları listesinden elde edilen son bir yılda doğum yapan, toplam 363 kadından 347'si oluşturmuştur. Bu kadınlara ev ziyaretleri sırasında sosyo-demografik, doğurganlık özellikleri ve AP yöntem kullanımları konusundaki görüşlerine ilişkin toplam 86 sorudan oluşan anket formu uygulanmıştır. Kadınlara anket formu uygulandıktan sonra evlerine `Modern Aile Planlaması Yöntem Kullanımı`na ilişkin eğitim broşürü bırakılmıştır. Araştırma, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu'ndan izin alınarak gerçekleştirilmiştir. Kadınların doğum sonu dönemde modern AP yöntem kullanımında, karşılanmayan modern AP gereksinim durumunu etkileyen faktörlerin; sosyo-demografik, doğurganlık özellikleri, ve AP danışmanlığı alma durumu ile ilişkilerinin incelenmesinde ki kare testi kullanılmıştır. Bulgular: Doğum sonu dönemde herhangi bir yöntem kullanan kadın oranı, %70.9 olmak üzere; %51.9'unun modern, %19'unun geleneksel yöntem kullandığı bulunmuştur. Kadınların, doğum sonu dönem karşılanmayan modern AP gereksinim düzeyi %48.1 olarak belirlenmiştir. Kadınların, %41.2'sinin doğumla sonuçlanan son gebelikleri planlanmadan gerçekleşmiştir. Son gebeliklerini istemeyen kadınların; %16.8'i kondom, %13.2'si oral kontraseptif, %2.1'i rahim içi kullanırken plansız bir gebelik yaşamıştır. Kadınların doğum sonu dönemde kullanmakta oldukları AP yöntem seçiminde rol oynayan kişiler arasında; %43.9 oranı ile eşlerinin ilk sırada yer aldığı ve halen her beş kadından birinin eşi istemediği için herhangi bir AP yöntemi kullanmadığı saptanmıştır. Doğum sonu dönemde kadınların; %27.9'unun rahim içi araç, %15.6'sının kondom, %8.1'inin oral kontraseptif, %0.3'ünün tüp ligasyonu, %19'unun ise geri çekme yöntemi ile korunduğu saptanmıştır. Gelir algısı iyi, 30 yaşın altında, lise üzerinde eğitim gören kadınlarda karşılanmayan modern AP gereksinimi daha düşük bulunmuştur (p<0.05). Kadınların evlilik kararında da aile etkisi olanlarda karşılanmayan modern AP gereksinimi daha yüksek saptanmıştır (p<0.05). Eşleri 30 yaş ve üzeri olan kadınlarda 30 yaş altı olanlara göre daha yüksek düzeyde karşılanmayan modern aile planlaması gereksinimi saptanmıştır (p<0.05). Doğum sayısı üçün altında olan kadınlarda karşılanmayan modern AP gereksinimi daha yüksek bulunmuştur (p<0.05). Doğurganlık çağı boyunca isteyerek düşük yapan kadınlarda hiç düşük yapmayanlara göre karşılanmayan modern aile planlaması gereksinimi daha yüksek saptanmıştır (p<0.05). Gebelikleri sürecinde, kadınların %5.5'ine Aile Sağlığı Merkezi tarafından hiç izlem yapılmadığı bulunmuştur. Kadınların %51.3'ünü gebelikleri sürecinde aile planlaması danışmanlığı aldığı saptanmış olup sıklık sırasıyla; %33.1'inin devlet hastanesinden, %27'sinin üniversite hastanesi ve ebelik öğrencilerinden danışmanlık aldıkları belirlenmiştir. Tüm kadınların ancak %7.9'u birinci basamaktan aile planlaması danışmanlığı almıştır. Lohusalık döneminde, kadınların %10.4'ünün hiç izlenmediği, izlem yapılanların %89.6'sının da en az bir kez Aile Sağlığı Merkezi tarafından izlendiği belirlenmiştir. Araştırma grubunda, lohusalık döneminde izlem yapılmayanlarda karşılanmayan modern AP gereksinim düzeyi daha yüksek elde edilmiştir (p<0.05). Lohusalık döneminde, hastanede ve evde olmak üzere kadınların %35.7'sine AP danışmanlığı verilmiş olup bu kadınların yaklaşık yarısı danışmanlık hizmetini birinci basamaktan almıştır. Gebelik ve lohusalık dönemlerinde aile planlaması danışmanlığı almayan kadınlarda doğum sonu dönem karşılanmayan modern aile planlaması gereksinimi yüksek bulunmuştur (p<0.05). Lohusalık döneminde Aile Sağlığı Merkezi'nden danışmanlık alanlarda karşılanmayan aile planlaması gereksinimi daha düşük bulunmuştur (p<0.05). Aile Sağlığı Merkezi'nde çalışan ebelerden aile planlaması danışmanlığı alan kadınların karşılanmayan aile planlaması gereksinimi daha düşük saptanmıştır (p<0.05). Sonuç: Kadınların %48.1'inin doğum sonu dönemde herhangi bir modern aile planlaması yöntemi kullanmıyor olması karşılanmayan aile planlaması gereksinimleri olduğunun bir göstergesidir. Gebelik ve lohusalık dönemlerinde aile planlaması danışmanlığı almayanlarda, doğum sonu karşılanmayan modern aile planlaması gereksiniminin daha fazla görülmesi ve danışmanlık alanların yaklaşık yarısının bu hizmeti birinci basamaktan alması modern aile planlaması danışmanlığında birinci basamak hizmetlerinin önem ve gerekliliğini vurgulamaktadır. Ayrıca, lohusalık döneminde Aile Sağlığı Merkezi'nden ve özellikle de ebelerden danışmanlık alanlarda karşılanmayan modern aile planlaması gereksiniminin daha düşük görülmesi açısından bu gereksinimin birinci basamakta ve özellikle de ebeler tarafından karşılanabilmesini sağlayacak modern aile planlaması danışmanlık hizmetlerine öncelik verilmesini ve buna yönelik hizmetlerin planlanmasına ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Doğum Sonu Dönem, Aile Planlaması, Modern Yöntem Kullanımı, Karşılanmayan Gereksinim

ABSTRACTEVALUATION OF FACTORS RELATED TO WOMEN'S MODERN FAMILY PLANNING NEEDS IN POSTPARTUM PERIOD AIM: In this study, we aimed to evaluate the factors related to modern family planning method requirements of married women aged 15-49 in postpartum period.MATERIAL AND METHODPlanned as a cross-sectional analytical study, the universe of this study consists of those women giving birth in the last year and registered to 75. Yıl, Alparslan and Cengizhan Districts. The sampling of the study consisted of 347 women out of total 363 women having given birth in the last year who were selected from the lists obtained from district representative's office. During home visits, these women were administered questionnaires consisting of a total of 86 questions about their views on the use of family planning methods, socio-demographic and fertility characteristics. Once they had been administered the questionnaire, a training brochure regarding `Modern Family Planning Methods` was left to their homes. The research was conducted with the permission obtained from of Ege University Faculty of Medicine Ethics Committee. Chi-square test was used in the evaluation of the relationship between the factors affecting their unmet requirements in the use of modern family planning methods in postpartum period among women and their socio-demographic, fertility characteristics and the way they received family planning counseling.FINDINGS: The proportion of women using any method in the postpartum period was70.9%, while 51.9% of them stated that they used modern methods, with 19% having stated to be using traditional methods. The proportion of women's unmet modern family planning needs in postpartum period was determined as 48.1%. 41.2% of women's pregnancies that resulted in birth occurred as unplanned. Out of those women who did not want to end up with pregnancy experienced an unplanned pregnancy while using: 16.8% condoms, 13.2% oral contraceptives and 2.1% intrauterine. It was determined that their husbands ranked first with the proportion of 43.9% affecting their family planning decisions and that one in every 5 women still did not use any kind of family planning methods since their husbands did not want.It was determined that 27.9% of women used intrauterine vehicle, 15.6% of them condoms, 8.1%, oral contraceptives, 0.3% of them tubal ligation and 19% of those women were protected relying on withdrawal method in the postpartum period. Unmet modern FP needs were found to be significantly lower among women with better income perception, under 30 years of age and higher education (p <0.05). FP needs were found to be significantly higher among the women in whose marriage decision their families had influences (p <0.05) Spouses higher level of unmet need for modern family planning than those in women who are under 30 years of age and over 30 years of age was found (p <0.05). A higher rate of unmet modern family planning needs was determined among those with a husband older than 30 or more compared to those whose husbands were younger than 30. The unmet need for modern FP proportion was found to be higher in those with a birth number less than three (p <0.05) The unmet need for modern FP was found to be higher in women who readily had abortion compared to those who never did during their childbearing age (p <0.05) It was also found that 5.5% of women never had any monitoring by family planning centers during their pregnancies. 51.3% of the women were found to have family planning counseling during their pregnancies and the frequency of this was state hospital with 33.1% and 27% counseling from the university hospital and midwifery students respectively.Of all women, only 7.9% of them received family planning counseling from primary care. We found that 10.4% of women had no monitoring in postpartum period, and of those monitored, 89.6% of them were monitored at least once by the Family Health Center.In the study group, the level of unmet modern FP need was found to be higher in those without any follow-up during postpartum period (p <0.05). Postpartum period, family planning counseling was provided to 35.7% of women both in the hospital and at home, about half of these women received counseling from primary care. Postpartum unmet modern family planning need was significantly higher in women who had no family planning counseling during pregnancy and postpartum period (p <0.05). Unmet modern family planning need was found to be lower in women who had family planning counseling from Family Health Centers during postpartum period (p<0.05). Unmet modern family planning need was found to be lower in women who had family planning counseling from midwives working in Family Health Centers (p <0.05).Results: The fact that 48.1% of women is not using any modern method of family planning in the postpartum period is an indication of their unmet need for family planning. The higher need for modern family planning in those who do not receive family planning counseling during pregnancy as well as the postpartum period and the fact that almost half of those receiving counseling receive the service from primary care are both the indications of the necessity and importance of primary care services. Also, when looked in terms of the fact that the unmet modern family planning need was lower among those receiving counseling from Health Care Centers and particularly from midwives, it can be said that giving priorities to family planning counseling that could be performed in primary care by midwives and planning the process in this way are both of great importance.Keywords: Postpartum Period, Family Planning, Modern Methods of Use, Unmet needs