Sklerodermalı bireylerde sosyal desteğin öznel iyi oluş ve tedaviye uyuma etkisinin incelenmesi

Abstract

Sklerodermalı bireylere iyi bir bakım verebilmek ve yaşam kalitelerini yükseltmek için hastalığa ilişkin gereksinimlerin bilimsel yöntemler ve araçlar kullanılarak tanımlanması ve öznel boyutta değerlendirilmesi önemlidir. Özellikle sosyal desteğin, fiziksel ve ruhsal çok sayıda hastalığın ortaya çıkışı, seyri ve süresi üzerinde önemli etkilerinin olduğu bilinmektedir. Bu araştırmanın amacı, sklerodermalı bireylerin algıladıkları sosyal desteğin öznel iyi oluş durumları ve tedaviye uyumlarına etkisini araştırmaktır. Araştırma, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi İç Hastalıkları AD Romatoloji BD'nda Ağustos-Ekim 2019 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmada örneklem seçimine gidilmemiş olup araştırma süresince, araştırma evreni içerisinde yer alan, en az 6 aydır skleroderma tanısı almış olan, iletişim engeli olmayan ve araştırmaya katılmayı kabul eden tüm bireyler örneklem içerisine dahil edilmiştir. Araştırma verileri, bire bir görüşme yöntemi ile veri toplama araçları kullanılarak toplanmıştır. Bireyin tanıtıcı özellikleri `Bireysel Tanıtım Formu` ile, sosyal destek `Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği` ile, öznel iyi oluş `Oxford Mutluluk Ölçeği` ile ve tedaviye uyum ise `Morisky Tedaviye Uyum Ölçeği` ile ölçülmüştür. Araştırmaya katılan sklerodermalı bireylerin sosyal destek aile alt boyutunun puan ortalaması 16,88±7,82; özel bir insan alt boyutunun puan ortalaması 15,35±7,70; arkadaş alt boyutunun puan ortalalması ise 15,07±7,74 'dir. Bireylerin öznel iyi oluşlarına ilişkin `Oxford Mutluluk Ölçeği Kısa Formu` puan ortalaması 21,22±4,69'dur ve bireylerin %15,7'sinin yüksek tedaviye uyum düzeyine sahip olduğu; %63'ünün orta tedaviye uyum düzeyine sahip olduğu, %21,3'ünün ise düşük tedaviye uyum düzeylerine sahip olduğu bulunmuştur. Sosyal desteğin bütün alt boyutları; aile (r: ,514; p<0,05), özel bir insan (r: ,497; p<0,05), arkadaş (r: ,433; p<0,05) ile öznel iyi oluş düzeyi arasında orta düzey pozitif anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Sosyal destek ve tedaviye uyum arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (r: -,145; p>0,05). Ayrıca bireylerin; 45'inin çiğneme, ağız açmada zorluk (t=-2,46; p<0,05); 46'sının vajinal kuruluk (t=-2,56; p<0,05); 20'sinin el-ayak parmaklarında kayıp (t=-3,03; p<0,05); 39'unun nefes darlığı nedeniyle (t=-2,15; p<0,05); 35'inin yutma güçlüğü (t=-2,31; p<0,05) ile öznel iyi oluş düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. Ancak bireylerin semptomları ile tedaviye uyum düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Sklerodermalı bireylerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri öznel iyi oluş durumlarını etkilemektedir. Algılanan sosyal destek oranı arttıkça kişilerin durumları olumlu etkilenmekte ve öznel iyi oluş düzeyleri de artmaktadır. Ayrıca bireylerin algıladıkları sosyal desteğin, tedaviye uyum düzeyleri üzerine etkisi bulunmamıştır.

It is important to identify the needs of the disease using scientific methods and tools and evaluate them in a subjective dimension, in order to provide a good care to individuals with scleroderma and improve their quality of life. It's known that; social support has important effects on the emergence, course and duration of many physical and mental diseases. The aim of this study is to investigate the effect of perceived social support of individuals with scleroderma on subjective well-being and treatment compliance. The research was carried out between August- October 2019 in Ege University Medical Faculty Hospital Internal Medicine Department, Department of Rheumatology. Sample selection will not be made in the research and all individuals who are in the research universe, who have been diagnosed with scleroderma for at least 6 months, without communication barriers and who agree to participate in the research are included in the sample. The research data were collected using one-to-one interview method and data collection tools. Introductory characteristics of the individual were measured with the Individual Introduction Form, social support with the `The Multidimensional Scale of Perceived Social Support`, well-being with the `Oxford Happiness Questionnaire Short Form` and the adherence with the `The Morisky Medication Adherence Scale`.The mean score of the family subscale of the scleroderma individuals participating in the study is 16.88 ± 7.82; a particular human subscale is 15.35 ± 7.702 and the friend subscale is 15.07 ± 7.74. The average score of individuals regarding subjective well-being is 21.22 ± 4.69. It was found that 15.7% of individuals had high level of treatment compliance; 63% had a moderate level of treatment compliance and 21.3% had a low level of treatment compliance. A moderate positive relationship was found between all sub-dimensions of social support; family (r: 514; p <0.05), a special person (r:, 497; p <0.05), friend (r: 433; p <0.05)and subjective well-being. There was no significant relationship between social support and treatment compliance (r: -, 145; p> 0.05). In addition, there is a statistically significant difference between individuals'symptoms; 45 of them were difficult to chew and open mouth (t = -2.46; p <0.05); 46 of them had vaginal dryness (t = -2.56; p <0.05); 20 of them were loss of fingers and toes (t = -3.03; p <0.05); 39 of them had shortness of breath (t = -2.15; p <0.05); 35 of them had swallowing difficulty (t = -2.31; p <0.05) and subjective well-being levels. However, there was no statistically significant difference between individuals' symptoms and treatment compliance levels. Social support levels perceived by individuals with scleroderma affect subjective well-being. As the perceived social support rate increases, the conditions of the individuals are positively affected and the levels of subjective well-being increase. In addition, perceived social support by individuals was not effective on treatment compliance levels.