Manisa-Yamanlar dağı ve çevresinin fiziki coğrafyası

Abstract

Araştırma sahasını teşkil eden `Manisa - Yamanlar Dağı ve Çevresi`, Ege Bölgesinin Asıl Eg® bölümünün İzmir KöTîezVnin doğusuna tekabül eden orta kesiminde yer alır. Yaklaşık olarak, 38°26*- 38°41%H enleatleri ile 27°00%- 27031` o 1 boylamları arasında; 665 kıs * lik kısmı, depresyon ve/veya ovalara, 915 km si de yüksek dağlık alanlara tekabül etmek lidere toplaw 1580 km2*lik bir alan kaplar (Şekil s. 1). Çalışma sahası, lito - stratigrafik bakından Mezozo ikten günümüze kadar değişik yaşta ve f üş tea kireçtaşı, kil Te marn il® konglomera ve alüvyon gibi tortullara,.ultraba- zik ve andezitik karmaşığı gibi volkaniklere kadar çok çe - şitli formasyonlardan meydana gelmiştir (Şekil? 2 ve 3), Araştırma sahasının Neojen ve Meojen öncesi formasyon ları, epirojenik özellikteki post - al pin (Ne o tektonik) ha reketlerle yer yer kıvrılarak yükselmiş ve yer yer de çök - müşlerdir. Çeşitli devrelerde şiddetini arttıran bu hareket ler, bir yandan Mesozoikte oluşan Manisa dağına yükselti ka pandırırken, diğer yandan da yarık volkanizmasma yol açarak; nndezitik özelliğe sahip Yamanlar volkanitinin oluşmasını sağlanıştır (Üst Miosen)* Neojen'ae başlayan ve Pleistosen` de de devam eden Neotektonik hareketler ile kendini gösteren şiddetli aşınma sonucu topografya şekillenmiş, Ege Denizi'' nin oluşumunu izleyen devrede U-ediz nehrinin açtığı Menemen Boğazı vasıtasıyla Manisa havzasını dış drenaja bağlaması, Neojen'de oluşan aşınım yüzeylerini yaran akarsuların biri kinti konilerini meydana getirmeleri ve Gediz nehrine bağlan maları, Gediz nehri ve kollarının alüvyal ovaları oluşturma ları, son tektonik hareketlerle Manisa ve Yamanlar dağının tekrar yükselmeleri, depresyon alanlarının belirginleşmesi ve nihayet Fnait Pleistosen aşınıra ve dolgu yüzeylerinin ge lişmesi sonucu bugünkü morfolojik görünüm kazanılmıştır (Şe kil? 4, 5 Te 6). Araştırma sahasının iklim şartlarını ana çizgileriyle belirlemesi açısından son derece önerali olan. güneş enerjisi, 915 kra2%lik yüksek dağlık alanlarında? d if üz olarak? 5, 3088 x İO9 MJ/gün, direkt olarak? 8.4912 x 109 MJ/gün, global ola-160 raks 1,38 x İ010 MJ/gün kadar t® 665 kra2*iik odalık alanla rında; difUs olarak : 3,9047 x 109 MJ/gUnf direkt olarak? 5.8653 x 109 M J/gttn, global olarak s 9*77 x 109 MJ/gün olmak tilere, bütün araştırma sahasmca bir günde alışan global (toplan) güneş enerjisi 2,357 x 1010 MJ/güa kadardır (yıllık ortalamaya gör® bir günde re 1580 km *lik araştırma sahası nın aldığı toplam radyasyondur)* Kış yarıyılımda frontal fa aliyetlerle bağlantılı olarak yağışlı - ılık, açık - soğuk hava tipleri hâkim ikem^ yaz yarıyılında frontoliz şartları hüküm süren araştırma sahasında? Yıllık ortalama sıcaklıklar % 82,16 ihtimal ile 16,2°0 - İ8.,0°Ö arasında değişir. Don o- layiarı % 91.8 ihtimal ile 22 Eklimde başlar tc % 99.27 ih timal ile 3 Mayıs' tan önce sona ersr, Günlük sn çok buhar - laşma miktarları % 98.75 ihtimal ile 5*0 ma - 30 ımunin dışı na taşmaz. Yıllık ortalama buharlaşma tutarları % 9S»56 îh - t imal ile 600 rara - 1000 mm arasında vuku bulur* Yıllık orta lama yağışlar % 99*22 ihtimal ile 350 mm ve daha az olamaz ve % 99.27 ihtimal ile d® 1150 mm ve daha yukarı çıkamaz. Yıllık ortalama yağışın 1150 mm olabileceği yıllarda meydana gelebilecek olan buharlaşma miktarı % 77*5 ihtimal il® 1400 mm. den daha az olacaktır (meteorolojik ölçümlere göre), A - rastırma sahasının halihazırdaki iklim tipi, fHORNTHWAITS, KRÎîfÇ ve SJ555.8R me kodlarının ve kliraogr ami arın sonuçlarına göre kış yarıyılı yağışlı ve ılık, yaz yarıyılı sıcak ve ku- r??k geçen? çeşitli dereceden `yar meral i iklim`} muhtemel ik lim tipi is© yaklaşık % 54 ihtimal ile SEZER metoduna göre »nemli iklim`' dir (Şekil.- 7 - 29), Manila - Yamanlar dağı t® çevresinde drenaj ağı baş - lıca üç safhada gelişmiştir ı Birincisi } Miosen öncesi Manisa dağına kurulan drenaj ağı, ikincisi} Miosea sonunda Yamanlar ve Manisa dağına kurulan akarsu ağı, üçüncüsü ise} Plio - Kuaterner ve KuaternerMe tektonik kökenli havzalara ve fay dikliklerine kurulan akarsu ağıdır, Oluşan drenaj tipleri ise Çeşitli olup* yüksek alanlarda merkezden çevreye doğru geli şen `radyal`, radyal ağı oluşturan ferdî akarsularda görülen `dantritik`, `paralel ve subparaiel` drenaj ağları ile hav-16i salarda göslen®ns çehreden merkeze doğru gelişen s?sestrl- ? tal drenaj` ağlarından müteşekkildir, öedia nehrindeki her 3 milyon sr lük akım artışına karşılık 29&9«3 ton kadar sedi ment taşınmaktadır. Taşınan sediment miktarının % 93» 2' si akımın % 6 ».8* i ise diğer faktörlerin etkisiyle taşınmakta dır` Yıllık ortalamada Kura çayının gediz nehrine katkısı, % 77. 44* Kemalpaşa (Nif) çayının katkısı ise % 10.46 oranın dadır (Şekils 30, 31, 32 t© 33). Araştırma sahasında etkili olan Akdeniz iklim şartla rı ile bu şartlara bağlı olarak gelişen bitki örtüsü altında,, eğimin düz; ve/veya düze yakın olduğu alanlarda} kestane renk li, kireçsis kahverengi* kırmızımsı kahverengi, kırmışı Ak deniz topraklarından ibaret,5£omai topraklar` f çalışma alanı nın jeomorfolojik ve drenaj özellikleri ile ana materyal gibi faktörlerin etkisi altında tuzlu* tuzlu - alkali^ denizel tuz- İn bataklık topraklar, rend zinalar, kahverengi orman toprak ları ? flişler üzerindeki kumlu topraklardan ibaret `întrazo- nal topraklar` il® devamlı surette taşkın ve siitasyon olay larına sahne olan ovalarda alüvyal topraklar, genç alüvyal- lcrf eğimli yamaçlarda lîtosoiier, birikinti konileri üsse - rinde kolüvyal topraklardan ibaret `Azonal topraklar` geliş miştir (Şekil; 34), Araştırma sahasında yükseltisi 0 m. ye kadar düşen alüvyal ovalar ile yükseltisi 1500 m, yi aşan dağlık alanlar arasında; jeolojik, jeomorfolojik, klimatolojik ve pedolojik faktörlerin etkisi altında, yükseltiye bağlı `beş` farklı bifcki zonu ayırt edilebilmektedir. Bunlar; i. 250 rainin al tında yer alan alüvyal topraklar üzerinde yoğun tarımsal a- lanlar, 2. 150/250 - 400/750 m, ler arasında, anakaya ve top rak seçimi yapmayan herdem yeşil maki Te kısa boylu çalıla rın oluşturduğu garig vejetasyonu, 3. Geniş ekolojik hosgö- rürlülüge sahip kızılcam (finus. brutia) ormanlarının yer sil diği bitki zonu (400/750 - 900/1000 m.ier arası), 4. 1000 - 1400/1500 Bî.ier arasında karaçam (Pinua nigra, subs p. nalla- siana) ormanları,5.1400/150O m.ierden d«Jıa yüKsekierde sub- aipin alanlar/ Akdeniz orman üstü dağ steplerinden oluşur.