Gazali`nin bilgi felsefesi

Abstract

Gazâlî için bilgi ve ilmin, bilgi ve ilim sahibi olmanın değeri tartışılmaz. Ancak bütün bilgi ve ilimler aynı değere sahip değildir. Bilginin, gerçekten `bilgi` ola bilmesi için yakîni, yani her türlü şüphe ve yanılgıdan uzak olması, kendisine sahip olana içhuzuru, iç rahatlığı vermesi gerekir. İlimler içinde de en yükseği tasavvuftur; çünkü o, tanrısal hakikatlere ilişkindir. Ancak bu hakikatler, içinde yaşanılan dünyaya ait olmadıklarından ne duyular ne de akılla değil, ama yalnızca `sezgi` ile bilinebilirler. Gazâlî hakiki bilgiyi ararken duyular ve aklın tanık lığından şüphe duymuş, ancak şüphesi daha sonra sezgiyle ortadan kalkmıştır. Bu şüphe hakikati bilme biçimine iliş kin, epistemolooik bir şüphe olup filozof şüpheyi bir araç olarak kullanmıştır. Bu bakımdan, Descartes ile arasında bir benzerlik göze çarpmaktadır, iki filozof da mutlak kesinliğin peşinde olmaları ve hakikati aramaları, nihai an lamda septik olmayıp şüpheyi, hakiki bilgiye ulaşmak için bir araç olarak kullanmaları ve şüphe aşamalarının belli noktalara kadar gösterdiği benzerlik bakımından birbirlerini andırırlar. Ancak Öte yandan, her ikisi de şüpheden yola çıkan bu iki filozof arasında derin farklılıklar da mevcuttur.