Normal ve psikiyatrik semptom gösteren çocuklarda denetim odağı ile depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Sosyal öğrenme kuramından yararlanılarak Rotter tarafindan ileri sürülen Denetim Odağı (Locus of Control) kavramı son yıllarda araştırıcıların yoğun ilgisine neden olmuş, davranış ile denetim odağı arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalarda ilgi çekici bulgular ortaya çıkmıştır. Denetim odağı çerçevesinde, olumlu ya da olumsuz olaylar üzerinde kendi kişisel kontrollerinin bulunduğuna inanan kişilerin içsel denetimli, bu olayların kendi davranışlarından bağımsız meydana geldiğine inanan kişilerin de dışsal denetimli olduğu varsayılır. Konuyla ilgili yapılan çalışmalar içsel denetim odaklı kişilerin dışsal denetimlilere kıyasla daha uyumlu olduğunu göstermektedir. Çocuklar ve yetişkinler üzerinde yapılan birçok araştırmada dışsal denetim ile psikopatoloji arasında anlamlı ilişkiler elde edilmiştir. Bu araştırmada denetim odağı ile depresif özellikler arasındaki ilişki, normal ve kiliniğe başvuran çocuklar üzerinde incelenmiştir. İki grup arasında iki değişken açısından bir farklılık olup olmadığı ve cinsiyet, yaş ve sosyo-ekonomik düzeye bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı da araştırılmıştır. Bu amaçla, normal örneklemi oluşturmak için İzmir'in farklı sosyo-ekonomik düzeylerinden üç okul belirlenmiş, 85 kız, 92 erkek toplam 177 kişi üzerinde uygulama yapılmıştır. Hasta grubumuz, kliniğe başvuran ve tanı almış 8 kız, 19 erkek olmak toplam 27 kişiden oluşmuştur. Her iki grup örneklemimiz, 12-15 yaş arası kişilerden meydana gelmiştir. Araştırmada çocukların denetim odağı Milgram ve Milgram tarafindan geliştirilen Tel-Aviv Çocuklar İçin Denetim Odağı ölçeği ile, depresyon düzeyleri ise Kovacs tarafindan geliştirilen Çocuklar İçin Depresyon Envanteri ile ölçülmüştür.Araştırma sonunda dışsal denetim odağı ile depresyon arasında istatistiksel olarak anlamlı (p<0.05) bir ilişki bulunmuştur, örneklemimizi oluşturan çocuklarda dışsal denetimli olma eğilimi arttıkça depresif özelliklerin de arttığı görülmüştür. Normal ve klinik örneklem arasında denetim odağı ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. Ancak normal örneklemde yeralan içsel denetimli ve dışsal denetimli çocukların depresyon düzeyleri t-testi ile karşılaştırıldığında yine ilkine benzer bir bulgu elde edilmiştir. Dışsal denetimli çocukların depresyon testinden aldıkları ortalama puanlarının içsel denetimli çocuklara kıyasla anlamlı (p<0.01) şekilde daha yüksek olduğu bulunmuştur.