Bilimsel teorilerin yapısı ve gelişimi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, bilimsel kuramların doğası ve bilimsel gelişmede oynadıkları rol, çeşitli bilim felsefecilerinin konuya getirdikleri farklı bakış açıları ve katkılar dikkate alınarak incelenmiştir. Bu itibarla, önce genel bir bilim karakterizasyonu verilmiş ve bilim üzerine eğilen bilin felsefesinin yöntemsel çeşitliliğine örnekler vermek amacıyla sosyal psikolojik, formel-analitik ve normatif tutumlar kısaca sergilenmiştir. Bilim sel kuramların yapısının axiomatik, enstrümentalist ve pragma- tik bir tarzda Çözümlenebiliceği belirtilmiştir- Geleneksel ak- siyometik bilim Çözümlemesinde verilen kuram-gözlem ayrımı tanıtılarak, bu ayrıma yöneltilen çeşitli itirazlar kaydedilmiştir. S özlemin kuram-yüklülüğü konusu araştırılmış ve bu olgunun belirlenmesinde karşılaşılabilecek bazı aşırı döngüselleştirme tehlikelerine dikkat Çekilmiş ve Kordign çözümlemeleri çerçevesinde genel bir değerlendirmeye gidilmiştir.. Kuram ve gözlem ilişkisini kurmaya yönelik tekabül kuralları anlayışı, Bridgman*ın operasyonel tanımları ve Caraap'm redüksiyon cümleleri örneğinde sergilenmiştir. Hempellin teorik terimler problemime ilişkin araştırmalarından kaynaklanan 'kuramsalı aştırma para doksu* ve »kuramcının dilemması' ele alınarak kuramsal terim ve önermelerin fonksiyonel vazgeçilmezliği tartışması ayrıntılı olarak verilmiştir- Empirik temel problemi bağlamında Sneed'in kurama- bağımlı kuramsallık kavramı incelenmiş ve Duhem-Quine tezi çerçevesinde holistik kuram anlayışı sergilenerek değer lendirilmiştir. Tümevarımcı ve doğrulamacı bilim ve bilimsel yöntem anlayışlarının temel güçlükleri olarak tfempel ve Good-man. paradoksları aracılığıyla, geleceğe yönelik tümevarımcı Çıkarsama ve genelleme yapma imkanı sorgulanmış, kuram ve deney arasındaki ilişkinin tümevarımcı ve. doğrulamaca bir olgusal deatek nosyonu ile karakterizasyonunun yetersizliği beliirtilmiştir.. Kari Raimund Popper'ın yanlışlamacı bilim metodoloji si sergilenerek, Thomas S. Kuhn tarafından ona yöneltilen eleştiriler açımlanmış ve Kuhn-'un bilimsel paradigmalar ve bilim¬ sel devrimlerin yapısı ve bilimin gelişimine ilişkin görüşleri eleştirel olarak irdelenmiştir. Bilim felsefesindeki sentez. arayışlarının bir sonucu olarak Lakatos 'un ortaya koyduğu bilimsel araştırma programları metodolojisi ayrıntılı olarak ele alınmış ve genel bir değerlendirme yapılmıştır