17. yüzyıl Osmanlı mutasavvıflarından Kastamonulu Ömer Fuâdî (v. 1046/1636) ve Muslihu`n-Nefs isimli eseri

Abstract

İslâm Dîni'ni en sade bir şekilde ve titizlikle yaşama gayreti diye tarif edebileceğimiz tasavvufun ana hedefi, nefsi terbiye ederek, insanı, insân-ı kâmil seviyesine çıkarmaktır. Aslında bu hedef, tasavvufun da kaynaklığını yapan Kur'ân-ı Kerîm ve Sünnet-i Nebeviyye'nin ana hedefidir. Bu hedef zor da olsa gerçekleşmesi mümkün olan bir hedeftir. Çünkü her zorlukta bir kolaylık yaratan ve insana gücünün üstünde bir yük yüklemeyen Allâhü Teâlâ, mümkün olmayan hiçbir şeyi kullarına emretmemiştir.Nefis, yaratıcısı tarafından insanın içine konmuş olan ve insanı hoyratça yaşamaya çağıran bir varlıktır. Bu yönüyle nefis, insan için bir imtihân vesiledir. İnsan, nefsine uyup, onu kendisine hâkim kıldığı takdirde Hak Teâlâ'nın yolundan çıkmış; nefsini, Hak Teâlâ'nın emirlerine uydurduğu takdirde onu terbiye edip ona hâkim olmuş demektir. Her tarikatta, nefis terbiyesi ile ilgili eserler kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de Kastamonulu Ömer Fuâdî'nin (v. 1046/1636) Muslihu'n-Nefs isimli eseridir. Eser, nefs-i emmâre, nefs-i levvâme, nefs-i mülheme, nefs-i mutmainne, nefs-i râzıye ve nefs-i marzıyye olmak üzere nefsin altı mertebesinin sıfatlarından bahsetmektedir. Bu mertebelerin her birinin yedişer tane sıfatı bulunmaktadır. İlk iki mertebenin sıfatları kınanmış sıfatlar; diğer dört mertebenin sıfatları ise övülmüş sıfatlardır. Müellife göre, nefsini ıslâh etmeyi hedefleyen kişi, bir mürşid-i kâmil gözetiminde, nefs-i emmâre ve nefs-i levvâme mertebelerinin sıfatlarından soyutlanmalı; diğer dört mertebenin sıfatları ile sıfatlanmalıdır. Nefsin terbiyesi ancak bu sayede mümkündür. Aksi takdirde, kişinin nefsini terbiye etmesi mümkün değildir.Bizim bu çalışma ile hedefimiz, günümüzde giderek ilgi odağı hâline gelen tasavvufun temel öğretilerinden biri olan nefis terbiyesi konusunda, Ömer Fuâdî'nin Muslihu'n-Nefs'teki bakış açısını ortaya koymaktır. Bu eserin, özellikle tasavvufa ilgi duyan günümüz insanına, nefis terbiyesi konusunda katkı sağlayacağına inanmaktayız.

The main aim of Sufism, which can be described as living the religion of Islam in a most elaborate way, is to destroy nafs and make humanbeings reach the level of perfection. In fact this aim consists the essence of holy Qur?an and Sunnah al -Nabawiah, which resource Sufism. No matter how hard this aim is, it is possible as Allah, the merciful and the greatest, has created easiness against difficulties and never ordered His humanbeings something impossible.Nafs -the lowest dimension of one?s inward existence, the evil side of one?s soul- was placed by the Creator in humans and it incites humanbeings to live their life in vain. On this side, it is a means of being tested for humanbeings in this world. When one is overwhelmed by his nafs and dominated by it, he is on the wrong way. Conversely, when one obeys Allah?s orders and commands his nafs, he is on the right way. In every tariqa, various works have been produced regarding destroying the nafs. One of these works is Muslihu?n-Nefs of Ömer Fuadi (v. 1046/1636) who is from Kastamonu. This work is about the six stages of development of nafs which are an-nafs al-ammara, an-nafs al-lawwama, an-nafs al-molhama, an-nafs al-motma'inna, an-nafs ar-radiyya, an-nafs al-mardiyya. Each of these stages has seven attributes. The first two stages have condemned attributes and the other four stages have praised attributes. According to the author, one aiming at destroying his nafs, should isolate himself from the attributes of an-nafs al-ammara and an-nafs al-lawwama by the guidance of a Murshid al-Kamil and should be dressed in the attributes of other four stages. Only in this way, destroying nafs is possible. Otherwise, it is not possible to overwhelm one?s nafs.This study aims at putting forward Ömer Fuadi?s point of view in his work, Muslihu?n-Nefs, regarding the purification of nafs which is one of the main creeds of Sufism. We believe that this study will contribute to the people interested in Sufism in terms of purification of the nafs.