Kur`an`da şâe fiilinin kullanım alanları

Abstract

Kur'an'da Allah, her işini adalet ve hikmet üzere yapan bir ilah olarak tanıtılır. Büyük oranda yunan felsefesinin etkisine maruz kalmış olan kelami ekollere mensup müfessirlerin, Kur'an'da Allah'a nispet edilen kimi fiillere, mezhebi ön kabulleri doğrultusunda ilk dönemde bilinmeyen türedi anlamlar yüklemesi, Allah'ın adaletine ilişkin cevaplanması zor birçok soruyu gündeme getirmiştir. Özellikle Eş'ari kelam ekolüne mensup müfessirlerin, Allah'ın kudretini ispatlama adına ?Kainatta şer fiiller dahil her şeyin Allah'ın keyfi meşietiyle vuku bulduğu? şeklinde özetleyebileceğimiz yaklaşımları, Allah'ın adaletinin eksik ya da yanlış anlaşılmasına neden olmaktadır.Kur'an'da geçmekte olan ?şâe? fiili ve türevlerinin kullanıldığı ayetler, Allah'ın keyfi tasarruflarda bulunabileceği yönündeki kelami görüşü ispatlama adına öne sürülen en güçlü argümanlardandır. ?şâe? fiilinin masdarı ?meşiet? Kur'an'da ?irade? anlamında kullanılır. Bu ayetlerde metafiziksel anlamda Allah'ın iradesinin doğasından bahsedildiği önkabulüyle, meşiet içerikli ifadelere ilk dönemde bilinmeyen ve Allah'ın adaletiyle çelişen pek çok mana yüklenmiştir. Ancak bu ayetler Allah'ın iradesinin doğasıyla değil, Allah'ın büyüklüğüne vurgu yapan `gücü' ile ilgilidir. Bu ayetlerde Allah'ın kudretine retorik olarak vurgu yapılmakta ve Allah'ın neyi dileyip neyi dilemeyeceği mevzubahis edilmemektedir.Anahtar Kelimeler: Meşiet, İrade, Adalet, Kudret, Retorik

In the Qur?an, Allah is introduced as a God who acts upon justice and wisdom. Commentators belonging to different schools of kalam that were heavily exposed to the Greek philosophy, assigned parvenu meanings that were unknown in the early Islamic thinking to the acts attributed to God accordingly with their sectarian preconceptions; bringing forward a good many questions concerning the justice of God which are not easy to answer. Especially, commentators belonging to the Ash?ari School of Kalam, in an attempt to prove the Power of God, develop some approaches which can be summarized as ?Everything including the evil acts occurs through the arbitrary `mashi?a? of God?. This results in the misunderstanding or lack of understanding of the justice of God.The verses in the Qur?an in which the verb ?Sha?e? and its derivatives are used, are some of the most powerful arguments employed to prove the convictional(kalami) opinion that Allah may dispose arbitrarily. ?Mashi?a?, the infinitive of the verb ?sha?e?, is used in the Qur?an to mean ?will?. With the preconception that these verses reflect upon the nature of the will of Allah in the metaphysical meaning, expressions with mashi?a content are assigned meanings which were not known in the early period and contradict with the justice of Allah. However, these verses are not concerned with the nature of the will of Allah, but with the ?strength? which emphasizes upon the greatness of Allah. In these verses the Power of Allah is rhetorically stressed and what Allah is to wish or not is out of concern.Key Words: Mashi?a, Will, Justice, Power, Rhetoric