Emirdağ (Afyon) yöresi düz dokuma yaygıları

Abstract

ÖZET Nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen, fakat arkeolojik buluntulara göre günümüzden bir kaç bin yıl öncesine dayanan dokuma geleneği, insanlık tarihi ile birlikte uzun bir süreç geçirmiştir. Tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin hüküm sürdüğü, 11. yy. dan itibaren de Türklere vatan olan Anadolu, zengin bir dokuma geleneğine sahiptir. Anadolu halı kilim ve düz dokuma yaygı geleneği yalandan incelendiğinde, her bölgenin hatta her dokuma merkezinin kendine has farklılıkları dikkat çekmektedir. Araştırmamıza konu olan Emirdağ (Afyon) Bölgesi de, Anadolu'nun gelenekselliğini koruyabilmiş ender dokuma merkezlerinden biridir. Emirdağ bölgesi dokumaları arasında hah örnekleri, düz dokuma yaygılar kadar tercih edilmemiştir. Bölge dokumalarının büyük bir bölümünü meydana getiren düz dokuma yaygılar arasında; iliksiz kilim, ilikli kilim, cicim, zili ve sumak teknikli dokumalar görülmektedir. Bunlarla birlikte, diğer bölgelerde de örneklerine rastlanan halkın tülü dediği tüylü adı verilen dokumalar, Emirdağ bölgesinde sıkça karşılaşılan bir dokuma çeşididir. Emirdağ bölgesi düz dokuma yaygılarının büyük bir bölümü, kullanım amacına göre yaygı (döşe) ve yük kilimi şeklinde adlandırılan dokumalar ve seccade-namazlağı örneklerinden meydana gelmektedir. Yaygı ve yük kilimleri genellikle iki şak (parça) halinde dokunmaktadır. Bir saklı örnekler pek yaygın değildir. Seccade ve namazlağı örnekleri, genel şema itibariyle Anadolu'nun çeşitli dokuma merkezlerinde görülen örneklerle benzer özelliklere sahiptir. Ancak, Emirdağ bölgesi seccade ve namazlağı örnekleri bordur ve zemin düzenlemesi açısından zengin bir görünüm arz etmektedir. Emirdağ bölgesi dokumaları arasında yaygı kilimleri, seccade ve namazlağıların dışında heybe, çuval, yastık ve buna benzer dokumalar da bulunmaktadır. Yaygı ve yük kilimleri ile seccade türü örneklerde, genellikle ilikli ve iliksiz kilim tekniğinin uygulandığı görülmektedir. Bu iki tekniğe oranla daha az tercih edilen cicim, zili ve sumak teknikleri daha çok çuval ve yastık türü dokumalarda kullanılmaktadır. Bazı örneklerde ise iki veya daha fazla tekniğin dönüşümlü bir şekilde uygulandığı görülmektedir.