Abdülmecîd b. Nasûh`un hadisçiliği ve Sürûru`n-Nâzırîn adlı risalesindeki hadislerin tahrîci

Abstract

Abdülmecîd b. Nasûh Efendi Tosya'lı, XVI. yüzyılda yaşamış Tefsir, Hadis, Fıkıh, Tasavvuf alanlarında elliden fazla risalesi bulunan tipik bir Osmanlı ilim adamıdır. Risalelerinde kendisini Abdülmecîd b. Eş-Şeyh Nasûh b. İsrâil olarak tanıtmaktadır. Babası Nasûh Efendi Zeyniyye tarikatının postnişinlerindendir. Kendisi son yıllarda tefsirle ilgili risaleleri üzerine yapılan araştırmalarla tanınmaya başlamıştır. Kaynaklarda hayatı hakkında bilgi yok denecek kadar azdır. Telif ettiği eserlere düştüğü kayıtlardan yola çıkılarak M. 1588 yılında öldüğü düşünülmektedir. Şimdiye kadar yapılan incelemelerden çıkan sonuç onun daha çok halkı irşad etmek amacıyla vaaz ve nasihat tarzında eserler kaleme aldığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada onun hadisle ilgili sekiz risalesi tespit edilmiştir. Bu risalelerin tamamı altı tanesi kırk hadis iki tanesi yüz hadis olmak üzere hadis derlemeleridir. Müellif, hadisleri birincil kaynaklardan değil de ikincil veya üçüncül kaynaklardan derlemiştir. Kırk hadis derlemelerinden Safâu's-Sâlihîn ve Sürûru'n-Nâzırîn şerhleriyle birlikte İbn Melek'in Mebariku'l-Ezhar'ından alınmıştır. Arâfâtü'l-Arifîn, Riyazu's-Sâlihîn'in rivayetlerinin çoğu bu kitaptan alınmıştır. Erbaune Hadisen'lerden Nevşehir nüshası çoğunluk bolca zayıf hatta mevzu rivayetler içeren Nüzülü's-Sairin adlı kitaptan derlenmiştir. Diğer Erbaûne Hadîsen'in tamamı Ebu'l-Leys es-Semerkandi'nin Tenbihu'l-Gafilin'inden yararlanılarak oluşturulmuştur. Yüz hadis derlemesi olan Tekmiletü'l-Beyan ve Mecmau'l-Fedail ve Menbau'l-Hasâil, çoğunluk Nüzülü's-Sairin'den yararlanılarak hazırlanmıştır. Sonuç olarak Abdülmecid Efendi'nin muhaddis olmadığı hadisle ilgili eserlerinin orijinal olmayıp ilmi bir değer taşımadığı ortaya çıkmıştır.

Abdülmecid b. Nasuh Efendi, originated from Tosya, lived in the XVI. century, who has more than fifty booklets in the fields of Tafsir, Hadith, Fiqh and Tasawwuf, is a typical Ottoman scholars. He introduced himself as Abdülmecîd b. Eş-Şeyh Nasûh b. İsrâil in his treatises. His father, Nasûh Efendi, is one of the sufi leader in the sufi order of Zeyniyye. He has begun to be known due to recent studies made on his Tafsir treatises. There is hardly any information about him in sources. According to the records made by him in his works, it is thought that he has passed away in 1558 AD. As a result of the studies on his works, it is understood that he has written books/booklets on the purposes of preaching and sermon. In this thesis, eight of his booklets about Hadith are determined. All of them are Hadith collections two of which are in the form of ?Hundred Hadith? and the rest are ?Forty Hadith?. The author colleted the hadiths from secondary or tertiary sources rather than primary sources. ?Safâu?s-Sâlihîn? and ?Sürûru?n-Nâzırîn?, two of his collections, are compiled with its exegeses from ?Mebâriku?l-Ezhâr? by Ibn Melek. Most of the hadiths in ?Arâfâtü?l-Arifîn? and ?Riyazu?s-Sâlihîn? are collected from ?Mebâriku?l-Ezhâr?. Nevsehir version of ?Erbaûne Hadîsen? is generally compiled from ?Nüzülü?s-Sâirîn? which has a lot of ?a??f (weak) hadith, yet more maw??? (fabricated) hadith. Other versions of ?Erbaûne Hadîsen? are written based on ?Tenbîhu?l-Gâfilîn? by Ebu?l-Leys es-Semerkandi. ?Tekmiletü?l-Beyan? and ?Mecmau?l-Fedâil ve Menbau?l-Hasâil?, which are hundred hadith collections, are collected from ?Nüzülü?s-Sairin?. In conclusion, it is understood that Abdulmecid Efendi is not a hadith specialist and his works on hadith cannot be considered as scientific works.