Hat sanatı bakımından Kudüs ve çevresindeki Eyyûbî kitâbeleri

Abstract

?Hat Sanatı Bakımından Kudüs ve Çevresindeki Eyyûbî Kitâbeleri? adlı bu çalışmada, İslâm?ın Kudüs?e tekrar girişinin âbidevî belgelerinden birini oluşturan Eyyûbî devrine ait 44 ?Neshî? yazı örneği ile Kudüs çevresinde diğer merkezlerdeki Eyyûbî kitabelerinden aynı sayıda bir seçki, form ve içerikleriyle Hat Sanatı bakımından ele alınıp değerlendirilmiştir. Tezin, köşeli (Kûfî) ve yuvarlak (Neshî) iki ana karakter etrafında çeşitlenip zenginleşen Arap yazısıyla ilgili genel malumat kısmında, ?Aklâm-ı Sitte?den olan ve ?Celî? şekilleri düşünülemez denen ?Tevkî` ile Rikâ`? hatların da diğer birçok yazı gibi tarihin bir döneminde celî olarak denendiği ilk kez dile getirilip ispatlanmış, Selçuklu ve Zengî gibi ortaçağ İslâm kitabelerindeki yuvarlak yazı nev?inin mühim bir kısmına ibtidâî ?Celî Sülüs? demek yerine, taşıdıkları hususiyetler sebebiyle ?Hattu?s-Sülüsi?t-Tevkî`î? yani ?Tevkî` etkisinde Celî Sülüs? demenin daha isabetli olduğu tezi savunulmuştur.Sonuç olarak, 11. yüzyılın ilk yarısından itibaren mimaride ?Kûfî?nin yerini almaya başlayan ?Neshî? yazının Kudüs?e girişini temsil eden incelediğimiz Eyyubî devri kitâbelerinin çoğunluk itibariyle ?Hattu?s-Sülüsi?t-Tevkî`î? yani ?Tevkî` etkisinde Celî Sülüs? hatla yazıldıkları ve bunların yalnızca birkaçında zemin tezyinâtı görüldüğü ifade edilmiştir.

In this study 44 Ayyubid naskhî inscriptions in Jerusalem that constitute one of monumental arguments of re-Islamizing al-Quds and 44 ones around Jerusalem have been dealt with and analyzed from the İslamic calligraphy and epigraphy point of view.In the chapter related to the history of Arabic script that flourishs and varies around two main characters: angular (Kûfî) and rounded (Naskhî), for the first time it has been expressed and demonstrated that contrary to known the ?Jalî? forms of the ?Tavqî`? and ?Riqâ`? scripts had been used in the medieval Islamic inscriptions. Therefore, the Naskhî character of many Ayyubid inscriptions like the other medieval Islamic ones has been explained with ?Jalî Thuluth Tavqî`-style?. And there isn?t any ornamentation of the background in the inscriptions except for a few ones.