İslam Hukukunda zekat matrahları ve vergi ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından belirlenen zekât nisabları ve zekâtın temel prensiplerinden çıkarılabilecek vergi ilkeleri ele alınmıştır.İslâm'ın beş temel esasından biri olan zekât, bireyle toplum arasındaki ilişkiyi sağlayan en güçlü bağdır. Zekâtın farz olması için birtakım şartları vardır ki bunlardan biri de nisabtır. Nisab zekâtla mükellef olmak için sahip olunması gereken asgari mal miktarını ifade eder. Hz. Peygamber (s.a.s.), kendi toplumunda var olan temel mal varlıkları ve gelirler için birtakım nisablar belirlemiştir ki bunlar o dönemin zenginlik ölçüleri olarak kabul edilmiştir. Bu miktarda mal veya geliri olanlar zengin sayılarak zekât mükellefi kabul edilmiş, bu miktarın altında mal veya gelire sahip olanlar ise yoksul kabul edilerek zekâttan muaf tutulmuştur. Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından belirlenen bu nisabların özellikle de parasal servet nisabının geçen zaman sürecinde geçerliliğini koruyup koruyamadığı tartışılmakta ve günümüzde yeni bir nisab belirlenmesi ile ilgili birtakım öneriler gündeme getirilmektedir. Belirlenen nisab türlerinin ortalamasının esas alınması, gümüş ya da altının esas alınması, hayvansal servetin esas alınması ve gelir dağılımının esas alınması gündeme gelen başlıca önerilerdir. Ayrıca İslâm devletinde nassa dayalı olan sadaka, zekât, cizye, haraç, fey ve ganimet gibi gelirlerin kamu harcamalarını karşılayamaması durumunda, alınacak ilave vergilerin hangi esaslar çerçevesinde belirlenmesi gerektiği cevabı aranan önemli bir sorudur.Çalışmada, Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından belirlenen nisabların devlet başkanlığı sıfatı ile belirlendiği sonucuna varılmış, şartların zorlaması durumunda söz konusu nisabların ulü'l-emr/kamu otoritesi tarafından değiştirilebileceği ilkesel olarak savunulmuştur. Ancak İslâm dünyasının mevcut hâli dikkate alındığında bu nisabların değiştirilmesi ile ilgili tartışmaların faydadan çok ciddi zararlara yol açabileceği kanaatine varılmıştır. Bununla birlikte parasal ve ticari servet için esas kabul edilen 200 dirhem gümüşün günümüzde söz konusu servet türleri için nisab sayılamayacağı kanaatine varılarak gündemdeki alternatif öneriler arasında o dönemde de bedel olarak belirlenen 20 koyun değerinin esas alınması tercih edilmiştir. Nassa dayalı gelirlerin kamu harcamalarını karşılayamaması durumunda konulacak ilave vergilerin zekâtın temel prensipleri çerçevesinde belirlenmesi önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Matrah, Nisab, Oran, Sadaka, Vergi, Zekât,

In this study, tax principles have been discussed which were concluded from the basic principles of Zakat and Zakat quorum determined by Mohammed the Prophet.Zakat, one of the five bases of Islam, is the strongest tie which supplies the relationship between the society and individuals. There are some rules for Zakat to be a religious duty. One of them is amount of quorum. Quorum, states the minimum level of one's property that will be responsible for Zakat. Mohammed, the Prophet, oppointed some amounts of quorum that could be used for wealth and income for his society. And these amounts were accepted as wealth standards in his time. Those people whose properties on this level, were considered the riches, and were accepted as responsible for Zakat. But whose wealth level was under that limit were accepted as poor and they were considered exempt. It has been discused that weather the quorum amounts determined by the Prophet, especially the wealth rate of that time is stil valid or not. And also there are some new suggestions about the new quorum of Zakat. Taking the average amonts of quorum that have been determined as a basis, or taking gold or silver as a basis, or taking the income of livestock as a basis, are the main recommendations that have been raised. Moreover, in an Islamic state, when the revenues like alms , poll taxes, tribute, booty and pillage, based on evidence, don't meet the public expenditure then, what kind of principles should include the additional taxes, is an important and unanswered question.On this study, as a principle it is supported that the quorum determined by the Prophet, as a state ruler, can be changed under the hard conditions, by public authorities. But, when we consider the current situation of Islamic world we can conclude that the discussions about the quorum today may lead to a harmful way more than to a profitable one. However, once accepted as a basis for monetary assets and commercial wealth, 200 dirhams of silver cannot be considered as quorum today. Among the alternatives the price of 20 sheep which was accepted in those days is a choice for a basis of quorum. When the income based on evidence does not meet the puplic expenditure, it has been suggested that the additional taxes can be determined within the framework of Zakat Principle.