Büveyhîlerden Selçuklu hâkimiyetine geçiş süreci: Kâim-Biemrillâh dönemi

Abstract

Çalışmamızda, Büveyhîler'den Selçuklu hâkimiyetine geçiş süreci olması yönü ile ayrı bir öneme sahip olan Abbâsî Halîfesi Kâim-Biemrillâh'ın hilâfet süreci incelenmiştir. Araştırmada Kâim-Biemrillâh'ın hilâfeti, Şiî Büveyhî ve Sünnî Selçuklu hâkimiyeti çerçevesinde mukayese edilerek ele alınmış ve Abbâsî hilâfetinin bu dönemdeki konumu değerlendirilmiştir. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte, çalışmanın metodu ve kaynakları, Kâim-Biemrillâh dönemine kadar Abbâsî siyasî tarihi, halîfeliğinden önce Kâim-Biemrillâh'ın hayatı, veliaht tayin edilişi, vefatı ve şahsiyeti üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, Kâim-Biemrillâh'ın hilâfetinin yirmi beş yıllık sürecinde Bağdat'ta hâkimiyet kuran Büveyhî emirleri Celâlüddevle, Ebû Kâlicâr ve Melikü'r-Rahîm ile ilişkiler ve bu dönemde bir emir kadar nüfûz kazanan ordu komutanı Arslan Besâsîrî'yle olan münasebetler, dış siyasetteki gelişmeler dikkate alınarak değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, Kâim-Biemrillâh'ın Selçuklu vesayetindeki hilâfetinin yirmi yıllık zaman diliminde, Selçuklu sultanları ile ilişkiler, Abbâsî hilâfeti ile ilişkisi ölçüsünde İbrahim Yınal isyanı, Kâim-Biemrillâh'ın sürgününe neden olan Arslan Besâsîrî isyanı, siyasî politikalar çerçevesinde Selçuklu ve Abbâsî hanedanı arasında gerçekleştirilen evlilikler ele alınıp incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Kâim-Biemrillâh'dan önceki Sünnî-Şiî politika hakkında bilgi verilmiş ve Kâim-Biemrillâh'ın Sünnî-Şiî siyaseti, iç ve dış politikada olmak üzere iki başlık altında ele alınmıştır. Kâim-Biemrillâh'ın Abbâsî hilâfetinin devamı hususunda izlediği Sünnî mezhepler arasındaki tarafgirliği, Selçuklu hâkimiyetiyle birlikte siyasî idarenin desteğinin tetiklediği Sünnî mezhepler arasındaki rekabet ve âlimlere olan yansımaları da Kâim-Biemrillâh Döneminde Sünnî Mezhep Çatışmaları başlığı altında değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kâim-Biemrillâh, Hilâfet, Büveyhîler, Selçuklular, Fâtımîler, Sünnî-Şiî Politikalar

In this study the Abbasid Caliph Qaim-Bi Amr Allâh's caliphate period has been analyzed while this period is special because it's the authority transition period from Buyids to Seljuks. Qaim-Bi Amr Allâh's caliphate has been compared and dealt with within the framework for Shiah Buyid and Sunnite Seljuk authority and the Abbasid caliphate's position during this period was evaluated. The work is comprised of an introduction and three chapters. The method and sources of the work, Abbasid political history till Qaim-Bi Amr Allâh's period, the life of Qaim-Bi Amr Allâh before his caliphate, his nomination as the heir to the throne, his death and personality has been emphasized in the introduction. In the first chapter relations with Buyid emirs Jalal ad-Dawlah, Abu Kalijar and al-Malik al-Rahim who all established dominance in Bagdad during the twenty-five years of Qaim-Bi Amr Allâh's caliphate and relations with Arslan Besasiri, the army commander who gained influence like an emir, was evaluated taking into consideration the developments in the foreign policy. The second chapter studies the relations of Qaim-Bi Amr Allâh with Seljuk sultans during his twenty years of caliphate under the tutelage of Seljuks, the Ibrahim Yınal revolt in association to Abbasid caliphate, the Arslan Besasiri revolt which caused the exile of Qaim-Bi Amr Allâh, the marriages between Seljuk and Abbasid dynasties within the framework for diplomacy politics. In the third chapter information about Sunni-Shia politics before Qaim-Bi Amr Allâh is given and Qaim-Bi Amr Allâh's Sunni-Shia politics is dealt with under two topics, domestic and foreign politics. Qaim-Bi Amr Allâh's partiality among Sunni sects for the sake of Abbasid caliphate's continuation, the rivalry between Sunni sects triggered by political support which came with the Seljuk authority and its reflections on scholars is dealt with under the topic of Sunni Secterian conflicts during Qaim-Bi Amr Allâh period.Key Words: Qaim-Bi Amr Allâh Caliphate, Buyids, Seljuks, Fatimids, Sunni-Shia Politics.