Kâdî Abdülcebbâr`ın Sem`iyyât ile ilgili görüşleri

Abstract

Bu çalışmada Mu'tezile'nin önemli ve son dönem temsilcilerinden Kâdî Abdülcebbâr'ın Sem'iyyât ile ilgili görüşleri incelenmiştir.Ehl-i Sünnet kaynaklarının çoğu Mu'tezile'nin kabir azabı ve nimeti gibi, sem'iyyât'a dair konuları reddettiğini söylemektedir. Fakat Kâdî Abdülcebbâr'ın kitaplarını incelediğimizde bunun tam tersi bir durumla karşılaşırız. O, Mu'tezile'nin reddettiği söylenen pek çok konuyu kabul ettiğini aktarır. Onun görüşleri Mu'tezile ekolünün sem'iyyât konularına yaklaşımını göstermesi açısından önemlidir.Ehl-i Sünnet'in kabir hayatı ve ahiret hayatına dair meydana geleceğini kabul ettiği hadiselerin neredeyse tamamını Kâdî Abdülcebbâr da kabul eder. Ona göre ölümden sonra kabir suali, kabir nimeti, kabir azabı, haşir, mizan, hesap, sırat ve şefaat vardır, cennet ve cehennem ebedidir. Bunun yanında onun, varlığını tamamen reddettiği konular da vardır. Bunlar; ahirette Allah'ın görüleceği, cennet ve cehennemin şu an yaratılmış olduğudur. O, varlığını kabul ettiği kabir ve ahiret olaylarının bir kısmında Ehl-i Sünnetle ittifak ederken bazılarında onlardan kısmen farklı düşünmektedir. Kâdî Abdülcebbâr'ın Ehl-i Sünnet'ten farklı olarak bazı konuları reddetmesine ve bazılarını da kısmen kabul etmesine sebep olan şey onun Mu'tezilî ilkelere olan bağlılığıdır. Örneğin ona göre kabirde azap vardır fakat bu sadece kâfirler ve fâsıklar içindir; şefaat ise sadece cennetteki müminlere olacaktır ve cehenneme girmeyi hak etmiş birisi için söz konusu değildir.

In this dissertation Qâdî ʿAbd al-Jabbâr's -who is an important scholar of Mu'tazilah sect in its last period- opinions about sem'iyyât has been studied.Most of Ahl-i Sunnah sources claim that Mu'tazilah declines some issues of Sem'iyyât such as grace (ni'mah) or punishment (azâb) of grave (qabr). But when Qâdî ʿAbd al-Jabbâr's books are examined it's realized that the fact is opposite of this. He also informs us that Mu'tazilah accepts those allegedly declined issues. His opinions are important to represent Mu'tazilah's thougts about sem'iyyât.Qâdî ʿAbd al-Jabbâr acknowledges almost all of the grave and hereafter events which were acknowledged by Ehl-i Sunnah. According to him; questioning (suâl), garace or punishment of grave; resurrection (hashr), the balance (mizan), retribution (hisab), the bridge (sirat), intercession (shafaah) after the death will take place and the heaven and the hell are eternal. Besides, there is some issues of sem'iyyât that he completely declined which are firstly, viewing of Allah hereafter (ru'yetullah) and secondly, the createdness of the heaven and the hell in this life. Although he agrees with Ehl-i Sunnah on some issues of grave and hereafter, in some other issues he slightly differs from them. The reason of his attitude is his loyalty to Mu'tazilah's principles. For instance, he accepts punishment of grave but litmits it only to infidels (kâfir) and the muslims who have committed one of major sins (fâsiq). Similarly, intercession applies only to muslims who already deserved heaven with their acts.