Metropol kent olarak İzmir`in gelişim süreci, çevresel etkileri ve sorunları

Abstract

ÖZET Bilindiği gibi, ülkemizde kentler, Cumhuriyet dönemi ile birlikte eski temelleri ve dokuları üzerinde bir gelişme çizgisine girmiş bulunmaktadır. Bu dönemde sanayi, ticaret ve aynı zamanda yönetim sisteminin yeni başlayan organizasyonu, kentlerle birlikte kırsal alanlardaki nüfusu hareketlendirmiş ve büyük nüfus kitleleri kent yerleşmelerine yüklenmeye başlamıştır. Söz konusu durum, son 50 yıl içinde Türkiye'de kentleşme olgusuna yeni boyutlar kazandırmıştır. Bununla birlikte, kentleşme hareketleri ile ortaya çıkan sosyal dengesizlikler kent yaşamını tehdit eden çok yönlü sorunlar doğurmuştur. Nitekim, İzmir de ortaya çıkan bu yeni hareketin içinde, kendi iç ortamında büyüme ve yayılma sürecine girmiştir. Doktora tezi olarak hazırlanan `Metropol kent olarak İzmir'in gelişim süreci, çevresel etkileri ve sorunları` başlıklı bu çalışmada, Ege'nin metropolü İzmir'in kuruluşundan günümüze değin coğrafi çevre unsurlarına bağlı mekan organizasyonu ile kentin sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamına yön veren koşulların incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma bir kent coğrafyası araştırması olup, araştırma alanı; gerek fiziki koşulları (topografya, iklim, hidrografya gibi) gerekse ekonomik ve sosyal yapı ilişkileri açısından tam bir bütünlük oluşturan `İzmir Anakent Bütünü` dür. Çalışmanın birinci bölümünde kentin ilk kuruluşundan itibaren gelişme süreci tarihi coğrafya ilkelerine göre ele alınmış ve bugüne kadar gelişiminde etkili olan coğrafi etkenler araştırılmıştır. İkinci bölümünde kentin son yıllara ait kentsel arazi kullanımı ortaya konmaya çalışılmış, gelişme yönleri belirlenmiş ve gelişme yönlerinin belirlenmesinde etkili fiziki ve beşeri coğrafya unsurları (fiziksel çevre unsurları, iç göç, gecekondu ve toplu konut alanlarının ortaya çıkışı, sanayi aksları, kırsal alanlardaki II. Konut gelişimi, ulaşım gibi) ile kentsel büyüme arasındaki karşılıklı etkileşim açıklanmıştır. Ayrıca kentte son yıllarda gözlenen fonksiyonel yapı değişimleri ve kentin genişleyerek çevre yerleşmelerle entegrasyonu belirtilmiştir. Tezde söz konusu amaca ulaşabilmek için istatistiki, kartografik ve tarihi kaynaklar incelenmiş, amaca yönelik anketler uygulanmış ve analiz sonuçlan değerlendirilerek bir sonuca varılmaya çalışılmıştır. Son bölümde ise, İzmir'de kentsel büyüme / genişleme ve çevre yerleşmelerle entegrasyon süreci sonunda ortaya çıkan temel kentsel sorunlar ortaya konmuş ve bazı çözüm önerileri getirilmiştir. 410

ABSTRACT It is known that the citiesin Turkey have rentered in the process of development upon their ancient foundations and structures since the establishment of the Turkish Republic. In this process, industrialisation trade and the reorganisation of the state motivated the population movement from rural areas to urbanisation and therefore great masses of people in the country began to crowd in urban settlements, which has governed the urbanisation process in Turkey in the last fifty years in view of new social dimensions. Moreover, social imbalances caused by unhealthy urban demography created many multidimensional problems which threaten urban ways of living. Izmir, forexample, began to enter the process of growth and expansion within its own environment based on this new wave of social movement to cities. `The Process of Growth in the of Izmir, Its Related Environmental Influences and Problems` prepared as the doctorate thesis has aimed to study the urban organisation and growth of Izmir, an Aegean Metropolitan city since its establishment through social and economic evolution, as well as the conditions which governed its urban economic, geoqraphic, cultural and social evolutionary parameters. This study is an urban geoqraphy research whose essence is the Izmir Metropolitan Concept which integrates its urban topography, climate, hydrography as well as economic and social relationships. The initral section of this study discusses the process of growth sice the establishment of Izmir through historical urban phases according to the historical and geoqraphical principles and studies the geoqraphical factors which determined its whole evolution from the beginning to the present age. The second section deals with the recent landuses in urbanisation and related hausing expansion in and around the major urban area in view of local migration, physical environment, mass-housing, units industrial processes, squatter housing, transportation and second housing in rural areas, considering the close interactions between the urbanisation and the country. In addition, the recent functional structural changes in cities, and urban expansion towards suburb settlements were assessed in view of urban integration. In order to achieve the purpose cited in the thesis study, statistical, cartographical and historical documents were discussed and assessed, and analyses and their related conclusions were made. In the final section, major urban problems due to the integration process were established and some sugggestions regarding the solutions to such problems were were made.