Madra Çayı Deltası ve çevresinin jeomorfolojisi

Abstract

Madra Çayı Deltası ve Çevresinin Jeomorfolojisi konulu bu çalışmada Madra çayı deltasının Holosen boyunca geçirdiği jeomorfolojik gelişimin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın yöntemi delta alanında yapılan sondajlardır. Madra çayı deltası, Kuzeybatı Anadolu kıyılarında, Edremit ve Çandarlı depresyonları arasında KB-GD doğrultusunda uzanan bir çukurluğun doğu kenarındadır. Delta, Madra çayının taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştur. Madra çayının kaynağı deltanın doğusunda yer alan Madra dağıdır. Madra çayı, bu alanın sularını, dolayısıyla alüvyonlarını toplayarak deltaya ulaşır. Akarsuyun getirdiği alüvyonların niteliği ve miktarı çevrenin jeolojik yapısı, litolojisi, bitki örtüsü ve en önemlisi suyun kaynağı iklimle ilişkilidir. Bu nedenle çalışmada ilk bölümde geniş bir çerçevede Madra dağının jeolojisi, temel yapısal birimleri iklimi, hidrografyası ve bitki örtüsü incelenmiştir. Yukarıda geniş çerçeve içinde ele alınan bilgilerden sonra ikinci bir bölümde Madra çayının alüvyal jeomorfolojisi incelenmiştir. Bu jeomorfolojik gelişim sırasında deltanın belli paleocoğrafya dönemleri belirlenmiştir. Deltanın Holosen'deki değişiminin ortaya konulması için yöntem olarak alüvyal delta dolgularında sondajlar yapılmıştır. 1995- 1997 yılları arasında 22 adet sondaj yapılmış ve sediman örnekleri Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Sedimantoloji laboratuvarında incelenmiştir. Laboratuvar çalışmalarında örnekler üzerinde tane boyu, hidrometre ve kalsimetre analizleri yapılmıştır. Ayrıca, denizel sedimanların içindeki mikrofosiller incelenerek temsil ettikleri ortamlar belirlenmiş ve buna dayanarak denizel sedimanlar kendi içinde farklı 3 birime ayrılmıştır. Başta da belirtildiği gibi Madra çayı deltasının Holosen boyunca geçirdiği jeomorfolojik gelişim çalışmanın amacıdır. Bu çalışmanın sonucunda, Madra çayı deltasının Holosen'deki alüvyal gelişiminde üç ana dönem ayrılmıştır. Bunlar, Erken Holosen (15.000-7000 yıl önce) transgresyon dönemi, Orta Holosen (6000-3000) denizel sedimantasyon dönemi, Geç Holosen (son 3000 yıl) delta-taşkın ovası gelişimidir. Bunun yanında denizel sedimanlar da erken transgresyon dönemi, orta denizel dönem ve geç denizel-delta sedimantasyonu dönemi olarak üçe ayrılmıştır. Ayrıca, bu dönemlerle ilişkili olarak günümüzden 7000, 6000, 5000 ve 3000 yıl öncesine ait dört eski kıyı çizgisi seçilerek incelenmiştir. Bunlardan G.Ö. 5000 kıyısındaki Yeniyeldeğirmeni höyükte (Erken Bronz), deltadaki ilk yerleşim başladığı anlaşılmıştır.

The aim of this research is to investigate the geomorphologicai evolution of the Madra çay delta during the Holocene. The method of this kinds of researches is to make drills at the aluwial delta plains. Madra çay delta is at the Northwest coast of the Anatolia. Delta was formed at the east edge of the Ayvahk-Midilli depression lying NW-SE, between Edremit depression on the north and Bakırçay on the south. The source of Madra çay is Madra mountain. Madra çay flows on the west slopes of the Madra mountain upward to delta. That's why the character of alluvial material is related to the structure, litology of the mountain and the climate. In this research four base data was taken in a first section. In the second section, geomorphologicai evolution of the Madra çay delta during the Holocene is tried to explain as a main part of thesis. The paleogeographical phases of delta during the geomorphologicai evolution was determined. For this researh, 22 drills was made between 1995-1997. The sediments analised at the Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Sedimantoloji laboratuvarı. Grain size analysis, hidrometer and kalsimeter analysis was conducted. Moreover, the marine sediments grouped into three phase according to indicator microfossils determined within muds. Finally, three main phase was distinguished at the geomorphologicai evolution of Madra çay delta during the Holocene. These are as follows; Early Holocene (15.000-7000 B.P.) marine transgression, Middle Holocene (6000-3000) marine sedimantation, Late Holocene (last 3000 years) delta-flood plain. In addition, marine sediments distinguised into three section. These are Early transgression phase, Shallow marine and Marine-deltaic sedimentation phases. Furthermore, four old coasts related with these phases selected at 7000, 6000, 5000 ve 3000 B.P. At the 5000 B.P. coast Yem'yeldeğirmeni mound (Early Bronz), was set up as a fusil settlement on the delta.