Anadolu Türk mimari tezyinatında sekiz kollu yıldız motifi: Osmanlı`ya kadar

Abstract

Geometrik şekillere her kültürde rastlanır. Bu tür şekiller her dönem insanlar için anlamlı ve önemli olmuştur. Zenginleştirilmiş geometrik biçimlerden oluşan geometrik kompozisyonlar, İslâm öncesi yakın ve Ortadoğu sanatında, özellikle İslâmlıkla birlikte yapıların iç ve dış tezyinatında yer almıştır. Bütün İslâm ülkelerinde, bu arada Anadolu'da da benimsenen bu tür süslemeler, önemli bir kültür birikimine dayanmaktadır.Sekiz kollu yıldız ilkçağ öncesi kültür ve toplumlarında sanatsal değerinden ziyade farklı mistik anlamları içinde barındırmaktadır. Sekiz kollu yıldız, üç semavî dinde de farklı felsefi görüş ve düşüncelerde kullanılabiliyordu. Tezyinat sanatında ise sekiz kollu yıldız, kırık, kapalı ve düz şekillerin birbirine geçmesiyle elde edilmiş ve bununla birlikte sonsuz kompozisyonlar oluşturulmuş, bu kompozisyonlar taş, tuğla, çini, ahşap ve alçı gibi hemen hemen her malzeme ile farklı alanlara uygulanmıştır.Geometrik şekiller genellikle mimari cephelerden eksik olmamıştır. Fakat bu biçimlerin ağır basması XII. ve XIII. yüzyıllardaki döneme rastlar. Anadolu Selçuklu mimari tezyinatı ile Anadolu Beyliklerinin mimari süslemelerini birbirinden kesin çizgilerle ayırmak çok zordur.İslamiyet'ten sonra insan ve hayvan figürlerinin yerini alan geometrik kompozisyonlarda özellikle sekiz kollu yıldız merkezde tutulmaktaydı.Bu tezin hazırlanmasında birçok kaynak taraması yapılarak sekiz kollu yıldız motifinin Anadolu Türk mimarisindeki (Osmanlı'ya kadar) serüveni araştırılmış ve geçirdiği evrim incelenmiştir.

Geometric shapes are found in every culture. Such shapes have been significant and important for the people of each period. Geometrically enriched geometric compositions, especially in pre-islamic and Middle Eastern art, are located in interior and exterior decorations of the buildings. Such decorations, which is adopted in all Islamic countries and Anatolia, are based on an important cultural heritage.Eight-pointed star had strong mystical meanings in the ancient culture and society, more than its artistic value. Eight-pointed star could also be used in different philosophical views and ideas in the three divine religions. In the art of ornamentation, which is the eight-pointed star obtained by interlacing fractures, closed and flat shapes, endless compositions have been created. These compositions were applied to different areas with virtually any material like stone, brick, tile, wood and plaster.Geometric shapes have never been absent from the architectural facades. They have been used heavily in 12th and 13th centuries. It is very difficult to distinguish architectural ornaments of Anatolian Seljuks and The Principalities with precise lines.The eight-pointed star were especially kept in the center of geometric compositions that has replaced human and animal figures after the Islam.This thesis, which has been prepared by screening many sources, investigates the adventure and the evolution of the eight-pointed star pattern in Anatolian Turkish architecture till The Ottoman period.