Trakya bölgesi tasavvufi halk müziğinde güfte-beste ilişkisi

Abstract

TÜRKÇE ABSTRACT fen fazla 250 sözcük): (TÜBİTAK/TÜRDOK'un Abstrakt Hazırlama Kılavuzunu kullanınız.) Trakya Bölgesi Tasavvuf! Halk Müziği ve Edebiyatı kendi geleneği içinde günümüzde de devam etmektedir. Bu yöremizde nefes adı verilen halk şiirleri, müziğiyle beraber Bektaşî - Alevî zümrelerin 'muhabbet' toplantılarında ve 'Ayin-i Cem' adı verilen ibadetlerinde çalınıp söylenmektedir. Bu yörenin tasavvufî halk müziği ve edebiyatı hakkında ilk çalışmalar ve yayınlar, Vahit Lütfi Salcı tarafından 1940'h yıllarda yapılmıştır. Salcı' dan günümüze kadar bu yörenin tasavvufî halk müziği Ue ilgili başka bir yayın yapılmamıştır. Sadece 1947 yılında Muzaffer Sarısözen, Halil Bedii Yönetken ve tekniker Rıza Yetişen birlikte Kırklareli' ne giderek mahallî müzisyenlerden, çalgıcılardan halk ezgileri ve türkülerin yanısıra Vahit Lütfi Salcı' dan bazı nefesler de kaydetmişlerdir. İyi bir folklorcu olan Salcı' nm yazdığı notaların bilimselliği tartışılır olmasına rağmen, bu konuda ortaya koyduğu çalışmalar çok önemlidir. Salcı' nm kitaplarından başka Cemil Demirsipahi'nin 'Türk Halk Oyunları' adlı kitabında 'Âşık Ali Tanburacı'dan bazı nefesler de yer almaktadır. Salcı' nın araştırmalarından altmış yıl sonra ortaya koyduğumuz bu çalışmada Trakya Bölgesi' nin tasavvufî halk müziği tasnif edilerek, geniş olarak notalarıyla sunulmuştur. Nefeslerin konusu genel olarak Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ali Oniki İmam, Ehl-i beyt ve Hacı Bekiaş Veli sevgisi ile Hz. Hüseyin'in şehadetini anlatan mersiyeler, yol büyüklerine övgü, tasavvuf, yol ve erkânla ilgili uygulamalar, tabiat ve Nevruzdur. Nefesler, usullerine (tartımlarına) göre kırıkhava, uzunhava ve karma hava tipinde olmak üzere üç gurupta toplanmaktadır. Bu tasnif Türk Halk Müziği' nin genel tasnifine de uygun düşmektedir. Dizi yönünden de nefesler Türk Halk Müziği' nin dizi anlayışına uygundur. Nefeslerde Uşşak ve Hüseynî dizileri ilk sıradadır. EzgUer sade, fakat coşkuludur. Nefesler, genellikle bağlama eşliğinde icra edilmektedir. Trakya'da Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ illeriyle, ilçe, kasaba ve köylerinde yaptığımız bu alan araştırması sonucunda ortaya koyduğumuz nefesler, dua, gülbank ve tercemanlar daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış olup, müziğiyle birlikte nefesler önemli folklor malzemeleridirler. Bu nefesler, mersiyeler, gülbanklar ve semah nefesleri aynı zamanda bir Türk tarikatı olan Bektaşîliğin Trakya stilinin tespiti açısından da önem taşımaktadır..^Sfl»

İNGİLİZCE ABSTRACT (en fazla 250 sözcük): Tasavvuf Folk Music and Literature of the Thrace region have been continuing in their own tradition up until the present time. Spiritual folk poems are sung in the `nefes` genre. The latter are performed during the `muhabbet` that takes a place after the rituals called `Ayin-i Cem` in Bektashi and Alevi orders. The first studies and publications on this subject were made by Vahit Lütfi Salcı in 1940's. After Salcı, tasavvuf folk music and literature of the Thrace region has not been the subject of much scholarly attention. In 1947 Muzaffer Sansözen, Halil Bedii Yönetken and Rıza Yetişen recorded folk melodies in Kırklareli including some tasavvuf folk songs sung by Vahit Lütfi Salcı. Although Salcı' s transcriptions may not be accurate enough, his research in this area are ground-breaking. Apart from Salcı' s books, Cemil Demirsipahi's book entitled `Turkish Folk Dances` contains some nefes from Ali Tamburacı. Sixty years after Salcı' s work, the present study offers a compilation of 133 transcribed tasavvuf folk songs collected through extensive field work in the same region. The main themes of the nefes are the love of God, Prophet Mohammed, Ali (the son in law of Mohammed and his first follower), The Twelve Imams, the Ehl-I beyt (Mohammed's household), the elegies for Hüseyin (the second son of Ali) and Hacı Bektaş Veli. Nefes are classified into three groups according to their rhythmic structures: 1. long drown, unstructured tunes 2. tunes with a rhythmic structure 3. tunes having a mixed type of rhythmic structure. This classification is borrowed from the established method used for the general classification of Turkish folk music. In fact the nefes tunes possess the general characteristics of Turkish folk music. The scales of Uşşak and Hüseynî are the most widespread ones amongst the nefes. The nefes melodies are rather simple but full with denotion and enthusiasm. Tasavvuf folk songs are generally accompanied on the `bağlama`. The examples of poetry and music in this thesis were never published. The source persons who sang them are from the towns and villages of Kırklareli, Edirne and Tekirdağ districts. A contextual study of Bektashi faith and communities of Thrace constitutes a considerable aspect of the present work.