Manastır`ın 2 numaralı şer`iye sicili (1621-1623)

Abstract

Tezin Türkçe Özeti ; MANASTIR'IN 2 NUMARALI ŞER'İYE SİCİLİ Bir zamanlar dünya siyasetini tek başına belirleyen ve üç kıtada izleri olan Osmanlı Devleti tüm kayıtlarını belli bir usul ve esas içinde tutarak muhafaza etmiş ve günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Fakat zamanın getirdiği şartlar ve sağlıksız koşullardan dolayı birçok kayıt yıpranmaya yüz tutmuştur. Milli bir servet olan belgeler gerek bizim, gerekse diğer devletlerin tarihi için önem arz eden bilgiler içermektedir. Şüphesiz ki bu belgeler içerisinde şer'iye sicilleri ayrı bir öneme sahiptir. Sosyal ve İktisadi tarihin önemli kaynaklarından olan şer'iye sicilleri, taşra teşkilatının işleyişi, taşrada meydana gelen veya gelişen olaylar, toplumsal yapı, devlet hane ilişkileri hakkında ayrıntılı bilgiler vermekteiir. Sicili üzerinde çalıştığımız Manastır, Rumeli'de Paşa Sancağı'na bağlı bir kaza merkezidir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Manastır Eyaletine de merkez olan şehir, bugün sınırlarımızın dışında olup Makedonya sınırları içerisinde bulunmaktadır. Bölgenin çok sayıda etnik grubun, dillerin, kültürlerin, dinlerin kaynaştığı ve birlikte yaşadığı bir yer oluşu ona ayrı bir özellik kazandırmaktadır. Aralık 1621, Eylül 1623 arasım kapsayan sicilin aslı Makedonya devlet arşivinde bulunmaktadır. Tez giriş bölümü dahil beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Manastır (Bitola)'mn tarihçesi, şer'iye mahkemeleri ve sicilleri ile Manastır Kadılığı hakkında genel bir bilgi verilmektedir. İkinci bölümde, sicilin tarihi ve kapsamına değinilmekte, ardından sicilde geçen yer adlan ile Seri Mahkemeye intikal etmiş olan davalara yer verilmektedir. Belgelerin ışığında Manastır'ın İktisadi, askeri (İdari), sosyal, ailevi, adli v.b. hayatı kısmen anlaşılabilmekte ve bu doğrultuda bazı genel bilgiler verilmektedir. Mülk, tarla, dükkan vb. satışlar; alacak-verecek; öşür, ispençe, avarız gibi vergilerin tahsili; debbağ, ekmekçi, attar gibi esnafin konumu; voyvoda, subaşı gibi görevlilerin tayini, Yeniçeri ocağına oğlan alınması vb. idari yapılanma; cinayet, hırsızlık, fuhuş gibi adi suçlar; vakıfların önemi; ailenin durumu; kölelik; vekalet ve kefalet gibi konular hakkında sicilden alınan örnekler ve kitabi bilgiler doğrultusunda bilgi verilmektedir. Üçüncü Bölümde ise sicilin içeriği doğrultusunda, Manastır'ın tarihi ve genel anlamda Osmanlı Tarihi için sicillerin ne kadar önemli olduğu ifade edilmeye çalışılmaktadır. Böylelikle, tarihin bir kısmı aydınlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca bölüm sonunda kayıtların konularına göre tasnifi verilmektedir. Dördüncü bölümde, bibliyografya beşinci bölümde ise transkripsiyon, belgelerin fotokopileri vd. verilmektedir. 414

Tezin İngilizce Özeti (Abctrakt) : THE JUDICIAL RECORDS OF MANASTER (BITOLA), NUMBER TWO (1621-1623) The Ottoman Empire, which determined the world politics alone and had left traces in the three continents, kept all its records in a certain manner and enabled these records to reach today. But many records due to inappropriate conditions wore down. These documents which are national treasure do not only include information for us but also for the history of other countries. There is no doubt that the Judicial records have very distinctive importance among other documents. Judicial records that are important sources for social and economic history, provide detailed information about the working of the country-side organisation and events in the countryside, social structure and state-society relations. The documents that we worked on belongs to Manastır (Bitola) which is â kaza in the Sanjak of Paşa. The city which became a Centre in the Manastır District in the second half of the XDC th century, is not within the borders of Turkey today, but the FYROM (Republic of Macedonia). The existence of many ethnic groups, languages, cultures and religions gives Manastır a distinctive feature. The original copy of the registration including the period between December 1621 and September 1623, is in the State Archive of FYROM. This dissertation is composed of five chapters including the introduction. In the first chapter gives a general information about the history of Manastır, criminal court and registration and Manastır Kadı. The second chapter deals with the history and the composition of the registration followed by a description of place names and the judiciary cases. In the lights of the documents, economic, military (administrative), social, family, juridical aspects of life could partially be grasped. With the examples from the registration and literature review information about real estate, land, shops etc. sales, debts, tax collection, the situation of the small-scale tradesmen, appointment of the civil servants, new adoptions to the Janissary corps and other state organisation, also crimes like murder, theft, prostitution and importance of the foundations; situation of the family, slavery, representation and guaranteeing is given. In the third chapter within the context of the registration, special emphasis is given on the importance of Manastir for the Ottoman Empire from the aspects of history and in general Ottoman History. Thereby part of the history is tried to be illuminated. Besides a classification of the records according to the subjects are provided. In the fourth chapter, bibliography and in the fifth chapter the copies of the documents are provided 415