Kamu yönetiminin denetlenmesinin bir aracı olarak kamu denetçiliği (Ombudsmanlık) kurumu, Çin, Hindistan ve Türkiye`deki uygulamaları

Abstract

Demokrasi ile yönetilen hukuk devletinde halkın yönetime katılması ve yönetimi denetlemesi modern kamu yönetimi anlayışının vazgeçilmez bir kuralıdır. Halk belli dönemlerde yapılan seçimlerde oy kullanarak iktidara getirdiği siyasetçileri ve onların şekillendirdiği kamu yönetimi sistemini denetlemek amacıyla çeşitli yöntemler kullanmaktadır. Kamu yönetiminin denetlenmesinin günümüzün çağdaş ülkelerinde kullanılan en etkin yöntemi ombudsmanlık (kamu denetçiliği) kurumudur. Ombudsman, devlet ile birey arasındaki aracılık görevini, hem vatandaşlar hem de idarece kabul edilebilecek ortak bir çözüm bulabilmek için kullanır ve ortaya çıkabilecek ihtilafların çözümünde tarafsız bir rol oynar. Ombudsmanlık kurumunun kökenlerini Çin'deki Han Hanedanlığı sırasında varolan `Control Yuan Kurumu`na, Roma İmparatorluğu'ndaki Halk Tribünleri'ne ve 17. yüzyıl Amerikan kolonilerindeki `Censors Kurumu`na kadar götürmek mümkündür. Ombudsmanlık kurumuna ilişkin yerli ve yabancı kaynaklarda kurumun geçmişi İsveç'te 18. yüzyılda oluşturulan Högste Ombudsmannen (Yüksek Vekil) kurumuna dayandırılmaktadır.Son yirmi yılda dünya ekonomisinde önemli aktörler olarak yer almaya başlayan Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan ekonomik gelişme yanında temel hak ve özgürlüklerin kullanımındaki iyileştirme çalışmaları ile de dikkat çekmektedir. Bu kapsamda Çin'de ulusal ve yerel düzeyde ombudsmanlık kurumunun oluşturulma çalışmaları devam etmektedir. Hindistan'da eyalet yönetimlerinde ombudsmanlık sistemi yaygınlaşmaya başlamış olup ulusal düzeyde ise çalışmalar devam etmektedir. Türkiye'de ise 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu'nun çıkarılmasıyla 1980li yılların sonundan beri devam eden kamu yönetimi reform çalışmalarında kayda değer bir adım atılmıştır. Bu çalışmada eleştirel literatür taraması yönteminden ve betimleyici araştırma yönteminden yararlanılmıştır. İlk olarak kamu yönetiminin denetlenmesinde geleneksel yöntemler olan siyasi denetim, yönetsel denetim, yargı denetimi yanında yeni ve etkin denetim yöntemleri olan etik denetimi, kamu oyu denetimi ve ombudsman denetimi ele alınmıştır. Daha sonra ombudsmanlık kurumunun Çin ve Hindistan'daki oluşumuna yer verilmiştir. Son olarak ombudsmanlık kurumunun Türkiye'deki yasalaşma sürecine kadar olan gelişmeler ve yasanın getirdiği düzenlemeler anlatılmıştır.Anahtar Kelimeler: Denetim, ombudsmanlık (kamu denetçiliği) kurumu, Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Türkiye'de ombudsmanlık kurumu.

Public participation and supervision is an indispensable rule of modern public administration theory in a democratic and law state. Public inspects the politicians of which they elect in the poll and the public administration by the use of different instruments.The most efficient way of government auditing of modern public administrations is ombudsman instution. Ombudsman uses his/her negotiative authority betweeen public and government to establish an acceptable solution for both government and public. Ombudsman plays an objective role to solve the conflicts between them.It is possible to find the roots of ombudsman instution in Chinese Khan Dynasty as 'Control Yuan', Roman Public Tribunates and American colonial 'Censors' lived in 17th century. In domestic and foreign literature, the first establishment of ombudsman institution is referred to Högste Ombudsmannen (High Represantative) Institution of Sweden in 18th century.China and India stands out with the improvements in use of fundamental rights and freedoms as well as their economic jump in world economy for two decades. In this concept legal studies of establishing an ombudsman institution in national and local administration in China still continues. In India the number of ombudsman instutions increases in several states and the legal regulations about national ombudsman institution is in process. In Turkey, by the Law on the Ombudsman (Law Number: 6328) there has been a significant step on the public administration reforms since the late 1980s.In this study, critical literature search and descriptional comparison methods are used. Firstly, there is the supervision instruments of public administration both the traditional ones as political, administrative, judicial supervision and the modern ones as ethical, public opinion, ombudsman supervision. Secondly, the establishment of ombudsman institution in China and India is handled. At last, the theoretical and legal process of ombudsman institution and the practices of Turkey is explained.Key words: Supervision, ombudsman institution, The Public Republic of China, India, ombudsman institution in Turkey.