Kur`an`da beşer ve insan

Abstract

Kur'an, insanlara Allah katından hidayet rehberi olarak gönderilen bir kitaptır. Aynı zamanda o, insanları hedef alan, onlara dünyada mutluluk, ahirette kurtuluş vadeden bir hitaptır.Tüm insanlığa hitap eden Kur'an, kendini `Mübin` olarak niteler. Bu kavram onun hem açık-seçik olduğunu hem açıklayıcı olduğunu ifade eder. Kur'an'ın mesajı nettir. O, anlaşılması için öncelikle kendi kendisinin açıklayıcısı olmuştur. Gerekli görülen yerlerde ise görevlerinden biri tebliğ diğeri beyan olan Hz. Peygamber devreye girmiştir.Hz. Peygamber'den sonra şartlar değişmiştir. Dili Arapça olmayan toplumlar Kur'an ile muhatap olmuşlardır. Bu durum, Kur'an'a yaklaşma ve onun mesajını anlama konusunda yeni sorunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu sorunları çözme gayretleri yanında, Kur'an'ın bizzat okunup anlaşılma çabasının ibadet sayılması dolayısıyla yapılan çalışmalar tefsir ilminin doğmasını beraberinde getirmiştir.Kur'an'ın tamamının tefsir edilmesi yanında, şartların öne çıkardığı konu veya kavramların üzerinde çalışma yapmak, dikkatleri belirli noktalar üzerinde yoğunlaştırmak son dönemlerde önem kazanan metotlardan olmuştur. Biz, yaptığımız bu çalışmada Kur'an'ın bizzat muhatabı olan insanı ve onun yerine kullanılagelen beşer ve insanın sonunun ne olacağı konularını araştırmayı amaçladık. Bu çalışma, Kur'ani kavramlar içinde önemli bir yer tutan `insan`, onun yerine kullanılageldiği için neredeyse anlam inceliği kaybolan `beşer` ve insanın sonunun ne olacağı konularını araştırdık. Çalışmamızda öncelikle Kur'an ayetlerini esas aldık. Başlangıçtan günümüze kadar yazılmış tefsirlerden kendilerine ulaşabildiğimiz ölçüde yararlandık. Temel sözlüklerden istifade ettik. Konumuz ile ilgili yazılmış diğer temel eserlerden, makale ve tezlerden yararlandık.Tezin giriş bölümünde Kur'an'ın özellikleri, ona yaklaşım tarzı ve ondan istifade edebilme yolları üzerinde duruldu.Birinci bölümde beşer kelimesinin semantik tahlili ele alındı. Bu kelimenin Kur'an'da hangi bağlamlarda dile getirildiğinin tespitine çalışıldı. İkinci bölümde `insan` kavramı ele alındı. İnsanın yaratıcı katındaki yeri, onun evrendeki konumu, psikolojik özellikleri, diğer varlıklarla olan ilişkileri gözden geçirildi. Üçüncü bölümde, Kur'an'ın insana hitabındaki amaç irdelendi. `Kur'an'ın öngördüğü ahlaki ilkelerin neler olduğu, bu ilkeler ekseninde oluşturulacak mümin şahsiyet nasıl mümkün olacağı` sorularına cevap arandı. Dünyadaki mutluluğun ne ile sağlanacağının, uhrevi kurtuluşun nasıl mümkün olacağının yol ve yöntemleri belirlenmeye çalışıldı. Bu çalışmada konunun seçimi ve hazırlanmasında bana yol gösteren danışman hocam Prof. Dr. M. Sait Şimşek'e, tez aşamasında yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Yusuf Işıcık'a, Doç. Dr. Harun Öğmüş'e, Yard. Doç. Dr. Arif Korkmaz'a teşekkür ederim. İlgi ve teşvikleriyle bana destek olan Bozok Üniversitesi İlahiyat camiasına, cesaretimi ve umutlarımı arttıran dostlarıma teşekkürü borç bilirim. Her zaman yanımda olan aileme ve çocuklarıma minnettarım.

`Kur'an'da Beşer ve İnsan` adlı çalışmamızda `beşer` ve `insan` kelimeleri etimolojik ve semantik tahlile tabi tutulmuştur. Birbirlerinin yerine kullanılan bu iki kavram arasındaki anlam farklılıklarının kaybolması bazen kavram kargaşasına yol açmaktadır. Bu bağlamda söz konusu iki kavramın içerdiği anlamlar incelenmiş, kavramların Kur'an'daki bağlamlarına dikkat çekilmiştir.Kur'an'a göre insan, evrenin en şerefli konuğudur. Ona halifelik payesi verilmiştir. Buna rağmen o, kendi haline bırakılmamıştır. Onun kendisine has özellikleri vardır. Bu özellikler yükselmeye de alçalmaya da açıktır. Hayatını kuracak olan insanın kendisidir. O, hayat sayfasını istediği gibi doldurabilir. Ancak o, yaptıklarının sonucuna katlanmak zorundadır. Eğer insan, dünyada güven ve huzur içinde yaşamak, ebedi olan ahiret hayatında da kurtuluşa ermek istiyorsa ilahi vahye kulak verecek, ilahi mesajı getiren peygambere uyacaktır. Vahyin ilkelerini ahlak edinerek Kur'an'ın öngördüğü bir kişilik oluşturacaktır. Allah'ın mutlak birliğine dayanan tevhit inancı, Kur'an'ın sunduğu hayat anlayışının temelini oluşturur. Kur'an'ın ortaya koyduğu nizam, insan merkezlidir. Kur'an, insanın rabbine inanmasını esas almakta, çalışmaya dayanan bir kazanca ve kurtuluşa davet etmektedir. Bu çalışma, başta giriş olmak üzere üç bölümden meydana gelmektedir. Girişte, Kur'an'ın daha iyi anlaşılabilmesi için gerekli bazı prensiplere değinilmiştir. Birinci bölüm `beşer` kavramına ayrılmış, bu kavramın Kur'an'da hangi bağlamlarda ele alındığı incelenmiştir. İkinci bölümde `İnsan` kavramı ele alınmıştır. İnsanın yaratılışı, psikolojik özellikleri, emaneti yüklenmesi ve sorumluluğu gibi konular üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde ise, insanın şahsiyet gelişimi ve insanı kurtuluşa götüren faktörler ortaya konmuştur. Çalışmamızda kaynak olarak, Kur'an başta olmak üzere temel sözlükler, başlangıçtan günümüze kadar yazılmış önemli tefsir kitapları esas alınmıştır. Bunlardan ulaşabildiğimiz ölçüde yararlanılmıştır. Bununla birlikte; konuyla ilgili çalışmalardan, makale ve tezlerden de yeterince istifade edilmeye gayret edilmiştir.Anahtar kelimeler: Kur'an, beşer, insan, kişilik, kurtuluş,