Özbek kahramanlık destanı Zülfizar

Abstract

Milletlerin ilk çağlarında, birlik ve bütünlüklerini sağlayan edebiyat türlerinin önde geleni `destan` adı verilen manzum kahramanlık hikayeleridir. Türk anlatı geleneğinde özel bir yere sahip olan destanlar Türk insanının maddi ve manevi zenginliklerini duygu ve düşüncelerini dile getirir. Türk milleti geçmiş çağlarda yarattığı destanlardan da aldığı güç ve övünçle kendi birliğini korumasını bilmiştir. Tezimizin konusu olan `Zülfızar` destanı Özbek destanları içerisinde yer alır. Türk destan geleneği içerisinde mühim bir yere sahip olan Özbek destanları günümüzde de canlılığını muhafaza etmektedir. Bahşılar Özbekistan'ın bazı bölgelerinde hala destan anlatmaya devam etmektedir. Bu durum da göstemektedir ki Özbekistan'da çok güçlü bir destan geleneği mevcuttur. Tezimizin giriş bölümünde Özbekistan'daki destan anlayışı ve destanın tarifleri, Özbek kahramanlık-aşk ve aşk destanlarının tarihi gelişimi, Özbek Köroğlu destan dairesi ve Zülfizar destanında mübalağanın yeri üzerinde durulmuştur. Giriş bölümünden sonra I. bölümde Özbek destanları üzerine yapılan ilmi çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. II. bölümde ise Özbek destan geleneği, bahşılık sanatı, Özbek destan mektepleri vb. konular işlenmiştir. III. bölümde Zülfızar destanı ile Anadolu halk hikayeleri motif ve epizot yönünden mukayese edilmiştir. Son bölümde ise Zülfızar destanı transkribe edilmiş metni ve metnin Türkiye Türkçesi'ne aktarılmış şekli mevcuttur.

The leading type among the literary work wich maintain the unity and integrity of the nations in their earlierst era the heroic stories called epics written in verse. The epics, wich have a special place in tradition Turkish oral literature, narrate the worldly and spiritual richness of Turkish people as well as their feelings and thoughts. Turkish nation was able to preserve its unity with the pride and strength abtained from the epics which had been creadted in prevois times in its history. The epics of Zulfizar, wich is subject matter of thesis, finds, its place among Uzbek epics. The Uzbek epics wich have an important place in traditional Turkish epic, have olso been maintaining their vividness in our time. Bahsis are still going on to narrate the epicis today in same parts of Uzbekistan. This show us that there exist a very powerful epic tradition in Uzbekistan. İn the introductory part of our the thesis, some information about the style of the epics in Uzbekistan and several different descriptions for the world epic were given. After that, in the first chapter, some information was given about the titerary studies made on Uzbek epics. The second chapter supplies a defalled information on the Uzbek epic tradition, the art of bahsis, and the Uzbek epic singers schools. The third chapter deals with the linguististic and structural aspects of the epic story of Zulfizar. It olsa includes a comparison between the motifs and episodes of Zulfizar and the motifs and episodes af the Anatolion Turkish minstrel stories. The fourth and last chapter of the study consist of the text with transcription sings and the contemporary Turkish translation of the epic story of Zulfizar.