Fahreddin Râzî`de diriliş ve haşr

Abstract

Bu çalışmada kelam tarihinde önemli olan bir yere sahip olan Fahreddin Râzî'nin diriliş ve haşr düşüncesi ele alınmıştır.Çalışmanın giriş kısmında bu konu ile ilgili kavramlar, diriliş ve haşrin iman esasları arasındaki yeri incelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde Râzî'nin diriliş ve haşrin varlığını temellendirme yönteminden ve bu temellendirmede kullandığı delillerden bahsedilmiştir. Râzî, Kur'ân'ın dirilişi delillendirmedeki yöntemini takip ederek dirilişin mümkün olduğunu açıklamaya çalışmıştır. O, bu konu ile ilgili ayetleri temel alarak insanın kendisinden ve dış âlemden hareketle dirilişin varlığı ile ilgili kıyaslamalar yapmıştır. Aynı zamanda o, kendi dönemindeki anatomi, fizik, biyoloji, astronomi vb. ilimlerden faydalanarak dirilişi ispat etmeye çalışmıştır. Râzî'nin dirilişin varlığı ile ilgili getirdiği delillerin çoğu, dirilişin bedenselliğini açıklamada da kullanılan argümanlardır.Son bölümde ise felsefi ve kelâmi birçok tartışmada yer bulan dirilişin keyfiyeti konusu Râzî'nin fikirleri çerçevesinde ele alınmıştır. Çok yönlü bir ilim adamı olan Râzî'nin, bulunduğu ortamın şartlarına ve fikirlerinin tekâmülüne bağlı olarak bu konuda farklı görüşler ileri sürdüğü görülür. Râzî, nefs ve ma'dûmun iadesi konusundaki fikirleri paralelinde dirilişin meydana geliş şekli üzerinde durmuştur. O, kelâmi tarzda yazdığı eserlerinde daha çok cismânî dirilişi savunurken; ruh ve beden ile olan diriliş şeklini ise ihtimal dâhilinde görmüştür. Felsefe ve kelamın bir arada olduğu eserlerinde ise o, nefs anlayışına bağlı olarak ruh ve beden birlikteliği ile olacak diriliş fikrini benimsemiştir.

This study deals with the idea of resurrection and hashr in the works of Fakhr al-Din al-Razi, who has an important place in the history of ılm al-kalam. In the introduction of the study, concepts related to this subject and their place among the principles of faith are examined.In the first part of the study, al-Razi's method of basing the existence of resurrection and hashr and the evidence he used in this justification are mentioned. Al-Razi tries to explain the possibility of resurrection by following the Qur'an's method of grounding resurrection. He makes comparisons concerning the existence of resurrection with reference to man himself and the outer realm on the basis of the verses related to this subject. At the same time, he tries to prove the resurrection by using sciences such as anatomy, physics, biology, astronomy, etc. Most of the evidence that al-Razi brings about the existence of resurrection are also the arguments he used to prove the physicality of resurrection.In the last part, the state of resurrection, which is a topic of many philosophical and kalam-related debates, are addressed within the context of al-Razi's ideas. It is seen that al-Razi, a well-rounded scholar, puts forward different opinions on this subject depending on the conditions of his environment and the evolution of his ideas. Al-Razi dwells upon the way in which resurrection comes into being, parallel to his ideas of the restitution of nafs and ma'dum. While he defends physical resurrection more in his first works of kalam, he considers the way of resurrection that will take place with soul and body together to be possibility. In his works, where he addresses philosophy and kalam together, he adopts the idea of resurrection in soul and body unity depending on the understanding of nafs.