Kariye Camii resimlerinin Palailogos Döneminin sosyal, siyasal ve kültürel ortamındaki yeri

Abstract

ÖZET İstanbul'da Kariye Camii olarak bilinen eski Khora Manastırı Kilisesi. Theodoros Metokhites tarafından 1315-1321 yıllarında yeniden inşa edilerek, naos ve narteksleri mozaiklerle, güneydeki mezar şapeli parekklesion ise freskolarla yeniden bezenmişti. Genelde resimler pek çok ayrıntıda Bizans resim sanatının görsel ve üslupsal anlatımına sahipti. Ancak özellikle iç nartekste yer alan ayrıntıyla yer verilmiş olan Meryem'in yaşamına ilişkin öyküler, ne önce ne de sonra, Bizans döneminde bu denli zenginlikte işlenmemiştir. Diğer yandan, burada ismini bilemediğimiz Bizanslı ustaların resimlediği Meryem öyküleri, batıda, Giotto tarafından, îtalya'daki Padova kentinin Arena kiliseciğinde de neredeyse aynı ayrıntılarla anıtsallaştınlmıştır. Üstelik söz konusu freskolar, Kariye 'dekilerden kısa bir zaman önce, 1305 yılları civarında yapılmışlardı. Politik anlamda gittikçe güçsüzleşen ve küçülen bir imparatorluğa rağmen kültürel alanda oldukça renkli bir dünya sunan Palaiologos Dönemi'nde, 13. yüzyılın ortalarından 14. yüzyılın başlarına kadar görülen doğa gözlemine dayanan ama yine de geleneksel Bizans üslubundan vazgeçmeyen anıtsal bezeme, hesykhastlaxm zaferinden sonra geleneksel üsluba geri dönmüştür. Bizans'ın doğrudan ataları olarak gördükleri Helen ve Roma uygarlığının doğayı gözleme ve insan odaklı kültürlerinden yeni bir yaşam tarzı geliştiren Batı dünyasına karşın, Bizans geleneksel değerlerinden vazgeçmemiştir. Politik sınırların ötesine taşan Bizans sanatının etkiler Doğu Avrupa'da daha baskın iken, Batı'ya doğru gidildikçe azalır. Antikiteyi Arapların çevirileriyle keşfedip, kısmen Bizanslı sanatçı ve bilim adamlarıyla yorumlayan Batı dünyası, sonuçta Doğu'ya göre çok farklı sentezlere ulaşmıştır.

ABSTRACT The Chora Church in Istanbul known as Kariye Camii was rebuilt by Theodoras Metochites between 1315 - 1321. The paintings and the mosaics show typical Byzantine style but the narrative stories on Virgin Mary never handled in that richness neither before nor after. On the other hand, these paintings by unknown Byzantine artists were done almost in the similar way in Arena Chapel, Padova by Giotto and Gitto painted these frescoes only 1 0 years earlier than the ones in Chora. The Paleologian Period has shown a very colorful cultural life despite of the empire becoming smaller and weaker economically and politically. The naturalistic tendency came to an end after the conservative Palamite victory of the hesychasts and the style became more stable as it used to be. Despite of the Western world which generated human oriented life style based on observation of nature descending from the Greeks and the Romans which were the ancestors of the Byzantine people as they thought, The Byzantine Empire never gave up their traditional values. The western world which started to examine the nature through Arabic translations of the antique world has also worked with the Byzantine artists and the scholars for sometime but they went far beyond than any Byzantine artist had thought of it.