Faiz teorisi özelinde Hanefi mezhebinde cins anlayışı

Abstract

İslam borçlar hukukunun temel konularından birisi olan faiz, mübadele türü akitlerde karşılığı bulunmayan fazlalığı ifade etmektedir. Bu fazlalığın, akitlerde şart koşulması yasaklanmıştır. Bu yasağa uymak için faizin illeti tespit edilmiştir. Hanefi mezhebinde cins ve ölçü birliği olarak tespit edilen faiz illeti sadece cins anlayışı ile bu çalışmanın konusu olmuştur. Tez çalışmamızda, cins kavramının sözlük anlamları, mantık ve fıkıh ilminde kazandığı ıstılâhi anlamları, faiz konusu özelinde faizin illeti olarak cins anlayışı, cinsi farklılaştıran ölçütler, ticari hayata yansıyan uygulama örnekleri ele alınmıştır. Çalışma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında çalışmanın çerçevesi, kaynakları, amacı ve yöntemine yer verilmiştir. Birinci bölümde cins kavramının lügat anlamı incelenmiş olup veriler temel olarak üç ana grupta toplanmıştır. İkinci olarak cins kavramının mantıkçılar nezdindeki anlamı araştırılmıştır. Bu araştırmalar sonucu elde edilen veriler çerçevesinde cins kavramının mantık ilminde kazandığı anlam serdedilmiştir. Fıkıhta cins kavramı incelenerek birinci bölüme eklenmiştir. Bölüm sonuna bir de değerlendirme başlığı ilave edilmiştir.İkinci bölümde cins kavramının fukaha nezdindeki anlamı araştırılmıştır. Hanefi mezhebinin cins anlayışı, faiz konusu özelinde nasıl belirlediği ve problemlere nasıl uyguladıkları incelenmiştir. Mezhep içi ihtilaflar tespit edilip çalışmaya eklenmiştir. Bu inceleme esnasında tarihi süreçte cins algısında bir değişimin olup olmadığı da tespit edilmeye çalışılmıştır.Üçüncü bölümde cumhuriyet sonrası modern dönemde cins anlayışı için geliştirilen ölçütler tespit edilmeye çalışılmıştır. Geliştirilen ölçütler problemlere nasıl aktarılmış, hayatın değişen akışı içinde cins anlayışı nasıl bir farklılaşma göstermiş vb. noktalar soruşturulmuştur. Modern dönemde Hanefi mezhebi cins anlayışına dair ortaya konulan verilerde ikinci bölüm verilerince analiz edilmeye çalışılmıştır.

Interest, which is one of the major subjects of the Islamic law of obligation, refers to the surplus in exchange-type contracts that is not covered by a retribution. The stipulation of such an excess is prohibited in contracts. In order to comply with this rule, the 'illah' of interest has been determined. The 'illah' of interest is determined as being in the same species and measure association in the Hanafi school of law. This study deals only with the understanding of the genus/species part of the issue.In this thesis, the meanings of species, its technical meaning in logic and fiqh, understanding of species in terms of interest, criterion of different species, examples of application of commercial reality are discussed.The study consists of an introduction and three chapters. The introduction includes the framework, resources, purpose and method of research. In the first part, the meaning of the concept of species is examined and the data is categorized into three main groups. Secondly, the meaning of the concept of species has been researched in terms of logic. The results of these investigations reveal that the concept of species is conceived within the framework of the data obtained. The first division also contains the examination of the concept in terms of fiqh. At the end of the chapter, an evaluation of the results was made.In the second part, the meaning of the concept of species has been investigated. The Hanafi school's understanding of genus, how it was defined in terms of the concept of interest in particular and how they implemented it into problems. Internal disputes in the Hanafi school have been identified and added to the study. During this examination, it has been tried to determine whether there is a change in the species perception in the historical process.In the third chapter, it was tried to determine the criteria developed for the understanding of the breed in the modern post-republic period. How the developed criteria are transferred to the problems, how the understanding of the species changed in the flow of life etc. have been investigated. Here, the data from the modern period was analyzed in the light of the results of the second chapter.