Enderunlu Hasan Yâver Dîvânı sözlüğü [Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük]

Abstract

Bir dilin söz varlığı, o dili kullanan toplumun maddi ve manevi kültürünün yansıtıcısı ve dünya görüşünün bir kesitidir. Eserlerde kullanılan kelimelerin metin içerisindeki bağlamlarından hareketle, o eserin yazıldığı dönemin söz varlığı tespit edilip dönemin pek çok özelliği ortaya çıkarılabilir. `Enderunlu Hasan Yâver Dîvânı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük]` adlı çalışmamız iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada TEBDİZ adıyla klasik şiirin mana dünyasını ortak bir platformda toplayan elektronik sistem kullanılmıştır. Bu sisteme Kaplan Üstüner tarafından tenkitli metin olarak yayımlanan Enderunlu Hasan Yâver Dîvânı yüklenmiş, Dîvân içinde yer alan bütün şiirlerin kelimelerinin tamamı, şiirlerin mana dünyası içerisinde anlamlandırılmıştır. TEBDİZ sistemine yüklenen Dîvân üzerinden anlamlandırılan bu kelimeler, sistemin alt yapısı sayesinde bağlamlı dizin haline getirilmiştir. İkinci aşamada ise bağlamlı dizinden elde edilen sonuçlar ışığında şairin söz varlığı çeşitli başlıklar altında ortaya konulmuş, inceleme ve değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca bu bölümde 18. yüzyıl şairi Enderunlu Hasan Yâver'in kaynaklarda bulunan hayatı, yaşadığı dönem ve sanatı ile ilgili bilgilere yer verilmiş ve şairin edebî şahsiyeti ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Enderunlu Hasan Yâver, Dîvân, bağlamlı dizin, TEBDİZ, 18. yüzyıl.

The power of expression of a language is a mirror of the world view that reflects the material and spiritual culture of the society using it. Based on the contexts of the words used in the literary works, the vocabulary of the period in which the works were produced by is determined and many features of the period can be revealed. Our study work called `Enderunian Hasan Yâver's Divan Glossary [Contextual Directory and Functional Dictionary]` consists of two stages. In the first stage, the electronic system that collects the signification world of classical poetry on a common platform is called TEBDİZ. The version of Enderunian Hasan Yâver's Divan that is published as a critical text by Kaplan Ustuner has been uploaded on this electronic system and entire words of all the poems in the Divan has been interpreted according to the realm of the poem. These words, which are interpreted through the Divan loaded into the TEBDİZ system, have been converted into contextual indexes through the infrastructure of the system. In the second phase, in the light of the results obtained from the contextual index, the expressive power of the poet was put under various headings, and inspections and evaluations were made. Furthermore, In this section, the documented life of 18th century poet Enderunian Hasan Yâver, the information about his era and art as well as the literary personality of the poet have been illustrated and expressed. Keywords: Enderunian Hasan Yaver, Diwan, contextual directory, TEBDİZ, 18th Century.