Mâturîdî`nin Te`vîlâtü`l-Kur`an`ında fıkhî görüşleri (Bakara suresi- ibadetler ve helaller-haramlar

Abstract

Mâverâünnehir bölgesinin Semerkant şehrinde dünyaya gelen Ebû Mansur Mâturîdî (333/944), kelâm ve fıkıh alanında Hanefî mezhebinin önde gelen reislerindendir. Mâturîdi, kelâmî meseleler başta olmak kaydıyla ahlâki, sosyal ve fıkhî problemlere ilişkin getirdiği çözüm önerilerinde nasların yanında akla da gereken değeri ve önemi vermiş, farklı düşünceye sahip olana karşı müsamahayı ve ötekinin görüşlerine saygı göstermeyi sağlamış, gerek yaşadığı dönemde ve gerekse günümüzde görüşlerinden etkilenen ilim çevreleri ile bu ekole mensup toplumların bu husus baskın özellikleri olmuştur. Eserlerinden günümüze kadar ikisine ulaşabilmiştir. Bunlardan Te'vîlâtü'l-Kur'an ilk dirâyet tefsirlerinden birisi olmasının yanında, özellikle ahkâm ayetlerinin tefsirinde fıkhın usul ve meselelerine dair konulara genişçe yer vermiştir. Bu çalışmamızda Bakara suresi özelinde Mâturîdî'nin fıkhî görüşlerini incelemeye çalıştık. Üç bölümden oluşan çalışmamızda, Mâturîdî'nin hayatı ve eserleri, Hanefî geleneği içerisindeki konumu, içtihat ehliyetine sahip olup olmadığı, eğer sahipse hangi tabaka müçtehidi olduğu, fıkhi görüşlerinde Hanefîlerle aynı kanaatti paylaştığı yönler ile ayrı düşündüğü hususlar belirlenmeye gayret gösterilmiştir. Anahtar Kelimeler: İmam Mâturîdî, Hanefi Fakihi, İçtihat Ehliyeti, Müçtehit.

Abu Mansur al-Mâturîdî (333/944), who was born in Samarkand in Mawaraunnahr region, is one of the prominent heads of the Hanafi school in the field of theology and jurisprudence. A part from the scriptures Mâturîdi gave necessary importance to the reason in order to provide the solution for the problems primarily restricted to theological issues as well as moral, social and juridical themes. He ensured tolerance of whom has different thoughts and respect for the views of the other. Thus, his ideas, whether in his life time or today, have become dominant characteristics of the scholarly environments whom have been influenced by his view with the societies belong to this school. Two of his works among the others have reached to this day. One of those Ta'wilât al-Qur'ân which besides being the first commentary of the Qur'an by sound opinion (tafsir bi'd-dirayah) it gives a wide range of juridical issues on principle and details about the interpretation of the juridical verses in particular. In this study, we tried to examine juridical opinions of Mâturîdî in the case of Surat al-Baqara. In our study which consists of three sections, we tried to determine the life of Mâturîdî and his Works, the position he had in the Hanafi tradition considering whether he had the capacity of ijtihad or not, if he had in what degree he gained as a legal expounder of Islamic law (mujtahid) and with regard to his juridical opinions in what opinion he agreed with Hanafis and in what he differed. Key words: Imam Mâturîdî, Hanafi Jurist, ability of Ijtihad, Mujtahid.