Sovyet Dönemi Kazakistan`ında Kur`an çalışmaları ( Sadvakas Hacı Gılmani örneği)

Abstract

Kazakistan, 1991'de bağımsızlığına kavuşana kadar Rusya'ya bağlı halde idi. Rusya yönetimine karşı birçok mücadeleler verilmek zorunda kalınmıştır. Sovyet Dönemi Kazakistan'ında ruslar kazak halkının dinini ve dilini sökmeye çaba göstermişler. 1917 Ekim Devriminde Çarlık rejimi yıkıldı ve iktidarı Rus komünistleri ele geçirip Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğini kurdular. Sovyetler Birliği'nde, 1920'li yılların ortasından itibaren iyice yerleşen katı yönetim sisteminin baskısı 1950 yılların sonuna kadar doruk noktasına ulaştı. İnsan özgürlüğünü kısıtlama, insan haklarını umursamama, insanları tamamen dinsizleştirme ve ateistleştirme, insanları üretim araçlarından mahrum etme ve devlet yönetimini etki altına alma gibi haksız uygulamalar bu sistemin karakteristiğini oluşturmuştu. Sovyetler Birliği genelinde İosif Vissiariyonoviç Stalin'i putlaştırma yaygın bir hal almıştı. Herhangi bir şekilde elde edilen bütün başarılar onun liderliğine, büyük hatalar ve eksiklikler ise `halk düşmanlarına` atfediliyordu. Bütün bunlar Kazakistan'ın sosyal-siyasi ve dini gelişmesine ters etki yapmıştı ve ağır sonuçlar doğurmuştu. Ruslar, Kazakların kendi örf ve inançlarını unutturmaya çalışmış ve ateizm inancını yaymışlardır. O dönem ateistleri de Kur'an-ı Kerime saldırıda bulunmuşlar. Bu saldırıya o dönemin alimi ve kadısı Sadvakas Hacı Gılmani sessiz kalmamıştır. Onların Kur'an-ı Kerime yaptığı saldırılara reddiyede bulunmuştur.Tez çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde genel olarak Sovyet dönemindeki Kazakistan tarihi ve dini ahvali anlatılmaktadır. Birinci bölümünde ise o dönemdeki ateist kazak araştırmacılarının Kur'an'a saldırıları hakkındaki eserleri tespit edilmektedir. İkinci bölümünde ise Sadvakas Hacı Gılmani'nin hayatı, eserleri ve Sovyet dönemindeki ateist yazarlara reddiyede bulunduğu eseri tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Sovyet Dönemi, Kazakistan, Kur'an, Sadvakas Hacı Gılmani

Kazakhstan was dependent on Russian Empire until its independence in 1991. Many struggles have had to be fought against Russian rule. In Soviet-era Kazakhstan, Russians tried to dismantle the religion and language of the Kazakh people. In the October Revolution of 1917, the Tsarist regime was destroyed and the Russian Communists seized power and established the Union of Soviet Socialist Republics. In the Soviet Union, the pressure of the rigid system of governance, which was well entrenched from the mid-1920's onwards, reached its peak by the end of the 1950's. Unfair practices such as restricting human freedom, ignoring human rights, completely irreligious and atheisticizing people, depriving people of the means of production and subjecting the state administration were characteristic of this system. Throughout the Soviet Union, Iosif Vissiariyonović Stalin tried to be idolized. All the successes achieved in any way were attributed to his leadership, while major mistakes and shortcomings were attributed to `enemies of the people`. All this had been counterproductive to the social-political and religious development of Kazakhstan and had heavy consequences. The Russians tried to make the Kazakh people forget their traditions and beliefs and spread their belief in atheism. Atheists at that time also attacked the Qur'an. Sadwaqas Haji Gilmani, the scholar and justice of that time, did not remain silent on this attack. He rejected and refuted their attacks on the Qur'an.Our thesis consists of an introduction and two parts. The introduction section describes the history and religious history of Kazakhstan during the Soviet period in general. In the first part, the works of the atheist Kazakh researchers of that period about the attacks on the Qur'an are identified. In the second part, the life and works of Sadwaqas Haji Gilmani and his work which he rejected to atheist writers in the Soviet period were tried to be identified. Key words: Soviet era, Kazakhstan, Qur'an, Sadwaqas Haji Gilmani