19. yüzyılda Balkanlar`da sosyo-ekonomik ilişkiler: Drama Sancağı örneği (1864-1913)

Abstract

Değişim olgusu, son yıllarda sosyo-ekonomik içerikli çalışmalarda sıkça kullanılan bir kavram olmuştur. 19. yüzyıl bütün dünyada olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu'nda da büyük bir değişimin gerekleştiği yüzyıldır. Çağını yakalama girişimi içindeki Osmanlı İmparatorluğunda değişim; modern dünyaya uyum sürecini ifade etmektedir.Genelde Balkanlar'ın, özelde ise Drama Sancağı'nın yer aldığı bu çalışma, 19. yüzyılda Balkanlar'da sosyo-ekonomik ilişkilerdeki değişimi konu almaktadır. Osmanlı Rumelisi'nin ve tarihsel Makedonya bölgesinin metropol ve liman şehri Selanik'in gölgesinde ve art bölgesinde kalan, demografik yönünden Selanik'e göre daha homojen yapıdaki Drama Sancağı'nda, 19. yüzyılın ikinci yarısındaki değişim ve bu değişimin Selanik'e göre hızı ve niteliği çalışmanın temel problemini oluşturmaktadır. Çalışmada ayrıca Drama Sancağı'nın merkezi konumundaki Drama şehri ile sancağın dışa açılan ticaret kapısı konumundaki liman şehri Kavala arasındaki sosyo-ekonomik ve kültürel ilişki ve karşılıklı etkileşim ele alınmıştır. Drama Sancağı'ndaki soyal, kültürel ve ekonomik bakımdan bütün yönleriyle değişim olgusunu anlamaya dönük bir yaklaşımın benimsendiği bu çalışmada sancaktaki toplumsal değişimin bir tespiti yapılmıştır.Beş bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde Balkanlar'ın tarihsel coğrafyası ve yol ağına kısaca değinilerek, Drama Sancağı'nın coğrafi ve idari yapısı ile sancağın tarihsel süreç içindeki genel görünümü değerlendirilmiştir. İkinci ve üçüncü bölümlerde sancakta toplumsal yaşamdaki ve yerel yönetimlerdeki değişim konu edilmiştir. Dördüncü bölümde sancağın ticari yapısı ve 19. yüzyılın ikinci yarısında ticarette görülen değişim ele alınmıştır. Son bölümde ise, sancaktaki tarımsal üretim üzerinde durulmuştur. Burada ayrıca sancağın en önemli ihraç ürünü olan tütün ve tütün üretimindeki değişim incelenmiştir.

The concept of change has been frequently used in socio-economic studies in recent years. 19th century had been a century in which Ottoman Empire had gone under a substantial change as it was for the rest of the world. For Ottoman Empire which was trying to catch up with the contemporaries change meant the process of getting in the same track with the modern world.The subject of this work which deals with the Balkans in general and Drama in particular is the change which took place in socio-economic relations in Balkans in 19th century. The main problem of the study is the change in Sanjak of Drama in the second half of 19th century. Furthermore, socio-economic and cultural relations and inter-action between Drama city which was the center of Sanjak of Drama and Kavala which was the window opening to outside of the Sanjak have been analyzed. In order to determine the sociological change in the Sanjak an approach towards understanding the concept of change with all aspects such as social, cultural and economic in Sanjak of Drama has been adopted.This study consists of five chapters. In the first chapter the historical geography and net of roads of Balkans have been touched upon. Then administrative and geographical structure of sanjak of Drama and its general picture in the historical perspective have been explored. In the second and third chapters the changes that took place in social life and in local administrations have been examined. Forth chapter deals with the structure of the trade of the sanjak and the change which took place in the second half of the 19th centruy in the trade. Final chapter focuses on the agricultural production of the sanjak. Furthermore, the most important export produce of the sanjak, namly tobacco, and the changes in its production have been also study in this final chapter.