Selçuklu dönemi taçkapıları motifleri ve grafik yorumu

Abstract

ÖZET Selçuklu Dönemi motif, bezeme ve süslemelerin evrensel dilini konu alan çalışmada günümüz çağdaş grafik biçimlere olan etkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın kapsamı amaç doğrultusunda incelenen Selçuklu dini mimari elemanlarından taçkapılarda kullanılan bezemeler ve günümüz örnek kullanımı ile sınırlandırılmıştır. Tezde izlenen yol, konunun belirlenmesi ile literatür araştırması yapılması, oluşturulan kuramsal çerçevenin evrensel grafik dil ile somut ilişkisinin incelenmesi, çağdaş örneklerin ele alınarak irdelenmesi ve sonuçların tartışılmasıdır. Tez çalışmasının kuramsal bilgi ve kuramsal bilginin uygulamalarının incelendiği grafik örnekler olarak iki aşaması vardır. Birinci aşamada, konu öncelikle kuramsal açıdan incelenmiştir. Toplum yapısı ve çeşitli tanımlarla ortaya konan kültür kavramı, kültürün fiziksel çevre ile olan ilişkisi, fiziksel çevredeki dışavurumun mimari yapı elemanları ve kullanılan bezemeler, Selçuklu Dönemindeki kavramsal karşılıkları, dini yapılar ve taçkapı ilişkisi kuramsal çerçeveyi oluşturmaktadır. İkinci aşamada ise teorik olarak ortaya konulan kavramların doğrultusunda uygun örneklerle taçkapı bezeme sisteminin temel prensipleri incelenmiş ve malzemelere göre sınıflandırılmıştır. Seçilen örneğin kuramsal aşamada ortaya konulan düşünceleri desteklediği görülmüştür. Sonuçta Selçuklu Dönemindeki sanat gösterisinin belki de en yüksek katım oluşturan taşoyma bezeme, gerek motifler sözlüğü, gerek ikonografi açısından aynı zamanda en evrensel olan alam olduğu anlaşılmıştır. Bezeme sistemi tarihi olduğu kadar evrensel bağlamda değerlendirilerek, grafik gücünün modern mimariye yansıtılması taşınması örneklem ile ortaya konmaktadır.

ABSTRACT The subject matter of the current study is the universal language of Seljuki Period motif, ornamentation and decoration and its impact on today's graphical designs and forms. The scope of the study is limited to ornamentation used in throne doors, which is a part of the Seljuk religious architectural elements and its exemplary usage today. The methodology followed in the thesis is based on determination of the subject, engaging in detailed scientific and academic literature research, analyzing the concrete relationship of the theoretical framework formed with the universal graphical language, evaluation of the contemporary examples, their analysis and discussion regarding the results obtained. The study is composed of two consecutive stages: theoretical framework and information, and the graphical examples where application of the theoretical framework is analyzed. In the first stage, the subject is primarily analyzed from a theoretical perspective. The theoretical framework is composed of the structure of the society and the concept of culture which is spelled out with various definitions, relationship of culture with the physical environment, architectural elements of structure expressed within the physical environment and the ornamentation used, their conceptual correspondences in the Seljuki Period, and the relationship between the religious structures and the throne doors. In the second stage the basic principles of the throne door ornamentation system in line with the theoretical concepts described are analyzed with appropriate examples and are classified according to the materials. It is seen that the example chosen supported the ideas expressed during the theoretical stage. At the end it is understood that cut stone ornamentation - may even be forming the highest level of the artistic exhibition in the Seljuk Period - was the most universalistic area in terms of motives dictionary and iconography at the same time. The ornamentation system is evaluated within the historical as well as the universal context, and the examples indicate the reflection of its graphical power onto modern architecture. VII